Como logran os inmigrantes ascender na escala social

Como logran os inmigrantes ascender na escala social

Un locutorio en Hospitalet de Llobregat, Barcelona. (Reuters) 

27/04/2012 
Que a crise económica golpea con especial virulencia ao colectivo inmigrante non é ningunha novidade pero, ata en momentos tan duros como este, hai quen consegue manter o barco flotando e, ata, remar ao contraxeito. A emigración é un fenómeno complexo, con moitas arestas. Non só inflúe o lugar de procedencia, e os recursos (capitais e humanos) cos que se contan antes de chegar ao país de acollida; tamén é decisiva a mentalidade do que emigra. E nisto destacaron os estranxeiros que decidiron emprender un negocio, algo ao que se apuntan cada vez en maior número.

Segundo un estudo da Federación Nacional de Asociacións de Traballadores Autónomos (ATA), o número de inmigrantes que traballan por conta propia en España creceu en 2011 o 4,8% "aproximadamente a metade deles empresarios chineses". Por contra, segundo os últimos datos da Seguridade Social, entre marzo de 2011 e marzo de 2012, o número de estranxeiros afiliados ao réxime xeral diminuíu nun 4,88%.

Asalariados de moi baixa cualificación


Só o 2% dos asalariados de escalas superiores son extranjeros. Ao marxe da emigración procedente da Europa dos quince que, a efectos legais e tipolóxicos non é comparable ao resto, a maioría dos inmigrantes que chegaron a España na última década ocuparon postos de traballo da máis baixa estratificación social, principalmente nos sectores da hostalería, a agricultura, a construción e o servizo doméstico, con escasa marxe para o ascenso social.

Un estudo do Grupo de estudos de emigración e minorías étnicas (GEDIME), pertencente á Universidade Autónoma de Barcelona (UAB) -Mobilidade ascendente da inmigración en España: asimilación ou segmentación ocupacional?- analiza os grupos de cotización da seguridade social, e revela que en 2007 case o 30% dos postos de traballo de menor nivel estaban ocupados por inmigrantes. En contraposición, só ocupaban o 2% das escalas superiores, -a partir de "axudantes non titulados" e exceptuando o nivel máximo, dada a presenza de directivos estranxeiros de alta cualificación-; xusto aquelas onde realmente se pode escalar socialmente, non só polas características do traballo, senón porque a discriminación por etnia está moito menos presente (sobre todo, tal como conta o estudo, nas grandes empresas).


(Fonte: GEDIME)
Antonio Martín Artiles, catedrático de socioloxía do traballo e autor do estudo, cre que os emigrantes asalariados ocuparon un espazo laboral creado por un cambio demográfico -cada vez incorporábanse menos españois ao mercado de traballo- e o aumento do nivel educativo da educación autóctona. E coa crise? "A pesar do desemprego", explica, "segue habendo nichos que só queren cubrir os inmigrantes, como o traballo doméstico, certos labores agrícolas e algúns sectores da construción". A pesar disto, a situación para moitos é crítica. En catro anos de crises a afiliación á Seguridade Social dos inmigrantes caeu nun 18%. Algúns están volvendo aos seus países de orixe e outros, tal como explica Marín, "permanecen por outros elementos como a escolarización ou a sanidade, aínda que estean no paro".

O inmigrante emprendedor

Os estranxeiros están apostando polo autoemprego como un xeito de acceder ao mercado laboral. De xeito paralelo á caída do inmigrante asalariado de baixa cualificación, hai estranxeiros que aproveitaron certas oportunidades e lograron escalar socialmente. E non falamos da segunda xeración, senón daqueles que viron oportunidades de negocio. Guillermo Guerrero, coordinador da área de autónomos estranxeiros de ATA, explica como, sobre todo por mor da crise, os estranxeiros están apostando polo autoemprego como un xeito de acceder ao mercado laboral: "Son persoas que levan moito tempo no noso país, inmigrantes de longa duración, que teñen máis facilidades para montar un negocio e contan con aforros".

Noutro estudo do GEDIME, elaborado polas sociólogas Sonia Parella e Carlota Solé i Puig -De asalariados a autoempleados. Unha aproximación ás causas das iniciativas empresariais dos inmigrantes en España-, déixase claro a enorme diferenza existente en canto a mobilidade social entre os inmigrantes asalariados e os que apostaron polo autoemprego. Neste sentido, e tal como cita o propio estudo, "as iniciativas empresariais dos inmigrantes rompen co estereotipo do 'inmigrante xenérico'; a saber, un suxeito social representado (e construído) a través de imaxes preconcibidas de pobreza, marxinalidade e delincuencia".

Os chineses, un caso paradigmático

O colectivo chinés é o que mellor está sorteando a crisis. O exemplo máis claro, e evidente para todos os españois residentes en grandes cidades, é o do colectivo chinés. Do total de inmigrantes chineses que están dados de alta na Seguridade Social, un 43,4% estao en réxime de Autónomos, un indicativo directamente relacionado co nivel de iniciativa empresarial. E non só isto, está cifra aumentou significativamente desde o inicio da crise. En 2008 só roldaba o 30% do total. Trátase dunha cifra moi superior ao do resto de colectivos de estranxeiros, pero non a única que destaca. Outra vez deixando a Europa dos quince á marxe, son tamén visibles as altas porcentaxes que presentan, con datos de marzo de 2012, os romaneses (8,5%), os arxentinos (15%) e, en xeral, todos os asiáticos, que superan con moita diferenza ao resto. No outro lado da balanza, sorprende o baixo nivel de iniciativas empresariais doutros colectivos con máis percorrido no noso país e máis asentados, como ecuatorianos (3,5%) e, en menor nivel, marroquís (6,07%), aínda que tamén creceron.

Hai diversas variables para explicar por que un inmigrante decide emprender un negocio. Os chineses, de feito, son un colectivo que debe ser estudado completamente á marxe. Segundo explica Marta Gutiérrez Sastre, profesora de socioloxía da universidade de Salamanca, para os chineses "o negocio é a esencia do proxecto migratorio", teñen unha estratexia clara, baseada na súa flexibilidade de horarios e a súa capacidade de adaptación e, aínda que tamén están sufrindo a crise, "son dos que mellor a están sorteando".

A solidariedade entre emigrantes

Outros inmigrantes que apostaron polo autoemprego fixérono por necesidade, pero coa crise lograron manterse a flote , algo imposible para moitos dos seus compatriotas. Os pequenos emprendedores emigrantes abriron os seus negocios antes do desastre económico non porque non houbese traballo -entón habíao- senón, tal como explican no seu estudo Parella e Solé i Puig, debido a "a imposibilidade de experimentar mobilidade laboral ascendente ou de acceder a ocupacións en condicións laborais aceptables e similares ás dos traballadores nacionais". Este fenómeno coñécese en socioloxía como o "enfoque da desvantaxe", e foi amplamente estudado nas poboacións de emigrantes de todo o mundo.

Os inmigrantes convertéronse nun importante polo de desenvolvemento económico en barrios deprimidos das grandes ciudades. Agora os negocios non pasan por un bo momento, pero aguantan, fronte a todo o colectivo de asalariados que se mantén nunha situación precaria. Moitos inmigrantes optaron por montar as súas propias pequenas empresas de servizos ou abrir comercios ou locutorios, dirixidos á súa propia comunidade, e que se manteñen e consolidan grazas a "sentimentos de solidariedade intragrupal". En definitiva, os propios inmigrantes xeran riqueza dentro da súa comunidade, algo moi visible en barrios deprimidos das cidades españolas onde os emigrantes ocuparon o espazo de comercios tradicionais e convertéronse nun importante polo de desenvolvemento económico.