Os inmigrantes máis cualificados gañan peso na España da crise

(15/07/2011)

Os inmigrantes máis cualificados gañan peso na España da crise

14.07.2011 Madrid David Page e María G. Maio.

As chegadas dos inmigrantes de alta cualificación son as que menos caen, mentres que o resto derrúbanse. Crece a proporción de estranxeiros nos traballos de máis nivel, mentres os menos preparados sofren máis a poutada do paro.



Fonte: Observatorio Permanente da Inmigración.

A inmigración está cambiando na España da crise. Co mercado laboral tiritando e a economía case en punto morto, os inmigrantes deixaron de vernos como un destino prioritario para un cambio de vida. España foi perdendo atractivo ata colocarse entre os países en que máis caen as chegadas en todo o mundo. De feito, en 2010 rexistrouse o primeiro descenso de poboación estranxeira en décadas. A crise pecha a porta, ou só ensina a de saída.

A crise tivo como efecto máis demoledor unha exorbitante destrución de emprego. Dos case cinco millóns de parados, máis dun millón son de orixe estranxeira. A maior exposición dos inmigrantes a sectores que máis sufriron os rigores do desemprego (léase, moi singularmente, construción) pasou factura ao colectivo de estranxeiros. Co mercado laboral español patas para arriba (ou boca abaixo, ou cos pés por diante...), o perfil dos novos inmigrantes (e previsiblemente dos que veñan no futuro) empezou a cambiar.

Máis cualificado, menos paro
O paro cebouse moi especialmente cos inmigrantes que ocupaban postos de traballo de cualificación media e baixa. Nos anos 2008 e 2009, a porcentaxe de traballadores estranxeiros con empregos que requiren unha menor preparación presentan significativos descensos en relación co número total de traballadores destas categorías [ver gráfico].
O escenario entre os inmigrantes máis cualificados é o contrario.

E é que os mellor preparados están superando o embate das vacas fracas, ou polo menos sopórtano en mellores condicións. Os traballadores de orixe estranxeira incrementaron en plena crise a súa participación nas ocupacións de alta cualificación, especialmente no caso dos cidadáns de países da Unión Europa dos 15, segundo desvela un estudo elaborado por expertos de catro ministerios españois (Traballo, Interior, Exteriores e Xustiza) para a iniciativa da Rede Europea de Migracións impulsada pola Comisión Europea.

Cambios, si, pero...
"Isto pon de manifesto o feito de que algúns grupos de traballadores inmigrantes que levan varios anos traballando en España teñen agora máis oportunidades de mellorar a súa posición profesional", apunta o informe coordinado polo Observatorio Permanente da Inmigración. O número de traballadores altamente cualificados mantén a súa tendencia á alza antes e durante a crise: os inmigrantes mellor preparados parecen estar aproveitando a oportunidade no medio dunha conxuntura económica máis que complicada.

A crise fixo que caia a porcentaxe de estranxeiros en empregos de cualificación baixa e media. Só crece a súa proporción nos postos de maior preparación

Con todo, e aínda que o peso relativo do inmigrante no total de empregos cualificados está crecendo, para o estranxeiro parece que seguen reservados os traballos de menor nivel e peor remunerados. A comezos de 2010, os estranxeiros ocupan só o 3,6% dos postos de traballos de alta cualificación, o 7,2% dos empregos de cualificación media e o 17,5% dos empregos que requiren menor preparación. Unha distribución que a crise, aínda que vai modificando, non está trastornando de forma radical.

Cos datos de desemprego desbocados desde fai dous anos, a repartición dos traballos non variou substancialmente. Os españois parece que renunciaron para sempre aos traballos máis duros e peor remunerados e deixaron paso ao inmigrante. "Os datos proban que a crise non está provocando substitución de traballadores españois por estranxeiros. En case todas as ocupacións nas que os españois perden ocupados, tamén os perden os estranxeiros. Non está habendo substitución", explica Miguel Pajares, profesor de Antropoloxía Social da Universidade de Barcelona e autor do informe Inmigración e mercado de traballo.

Menos 'novos cidadáns', pero máis preparados
Chegan menos inmigrantes. Sen emprego se esfumó o efecto chamada. A cifra de permisos de residencia e traballo entregados pola Administración española afundiuse durante a crise: desde os 204.000 que se concederon en 2006 aos menos de 38.600 de 2009. descenderon as autorizacións para todo tipo de traballos, pero o fixeron de xeito desigual. Mentres que os permisos a traballadores estranxeiros de cualificación baixa esborralláronse un 78% ese ano e os de cualificación media derrubáronse un 82%, as autorizacións de alta cualificación descenderon substancialmente menos, un 33%, e as de investigadores mantivéronse practicamente estables [ver Gráfico].

En calquera caso, en valores absolutos o continxente máis abundante segue sendo o dos peor cualificados: dos 38.600 permisos, 16.300 corresponden a traballos de baixa preparación, un 42% do total. E é que con independencia das titulacións formais (recoñecidas ou non pola Administración española) con que contan os inmigrantes, a maioría deles acabaron exercendo as ocupacións de máis baixa cualificación e peor retribución. De feito, varios estudos confirmaron que a sobrecualificación dos inmigrantes é unha realidade moi estendida, e ata xeneralizada, en varios sectores económicos.

A chegada de novos inmigrantes afundiuse pola crise. Os permisos de traballo que menos caen son os de empregos de maior nivel

Esta tónica de maior peso relativo (só relativo) dunha inmigración máis preparada indica cara a onde debe orientarse a política de Estranxeiría de España nos próximos anos. Cando a recuperación económica sexa un feito, España deberá competir co resto de países desenvolvidos para conseguir captar aos inmigrantes mellor preparados e cubrir así o déficit de traballadores que existe en ocupacións de máis alto nivel. Os plans de Alemaña de captar enxeñeiros no estranxeiro van nese sentido.

"Non parece previsible que nos próximos dez anos o mercado de traballo poida necesitar inmigrantes para ocupar postos de baixa cualificación, principalmente debido ao feito de que ditos inmigrantes xa está no país", advirten os expertos do Goberno. Pero si serán necesarios traballadores estranxeiros de maior cualificación: segundo un informe do Centro Europeo para o Desenvolvemento da Formación Profesional (Cedefop), a demanda de traballadores altamente cualificados concentrará o 35% do total de empregos, fronte ao apenas 28% de 2000.

A partir de agora, xa que logo, as políticas ao redor de inmigración han de pasar necesariamente por mellorar a formación dos que xa están aquí para que accedan a ocupacións de maior cualificación. Pero tamén é imprescindible acelerar o recoñecemento das titulacións que os inmigrantes xa tiñan nos seus países e que ata o momento en España non son válidas.