A xenofobia bota raíces

A xenofobia bota raíces

Plataforma per Catalunya logra 66.000 votos co rexeitamento á inmigración como reclamo. Seguindo o modelo da Fronte Nacional de Lle Pen, a formación liderada por Anglada rouba apoios á esquerda e expándese por toda Cataluña co lema 'primeiro os de casa'

MIQUEL NOGUER / REBECA CARRANCO / ANTÍA CASTEDO E MERCÈ PÈREZ 29/05/2011

Felicidades polo resultado, Anglada! xa tes a punto a guillotina?" O político responde ao seu interlocutor cunha gargallada cómplice. "!Non me digas estas cousas, que vou con xornalistas!". É unha conversación de café pero moi reveladora do ambiente que rodea estes días a Josep Anglada, presidente do partido xenófobo Plataforma per Catalunya (PxC). A escena prodúcese en Vic (Barcelona), unha acomodada cidade de 40.000 habitantes. Feudo nacionalista conservador na Cataluña que foi carlista, a cidade ten tamén a dubidosa honra de ser a base da formación xenófoba máis importante que tivo España en democracia.

Anglada está que se sae. Este home de 51 anos, excamisa azul de Forza Nova, pero que agora se declara "100% demócrata", conseguiu o 19% dos votos. O rexeitamento á inmigración é o seu único argumento electoral. "Con Anglada como alcalde, os mouros marcharíanse de Vic; xa non lles interesaría vivir aquí", repite.

O lema "primeiro os de casa" colocou á Plataforma como segunda forza por detrás de Convergència i Unió e afundiu aos socialistas. Anglada demostrou que se crece na adversidade. De nada serviu o cordón sanitario que os partidos de tradición democrática da cidade forxaron fai catro anos cando a Plataforma irrompeu no panorama político. O cordón se lles indixestou aos partidos da esquerda que optaron por ignorar as saídas de ton de Anglada e foron incapaces de xerar un discurso integrador da inmigración que convencese aos máis prexudicados pola crise. Anglada subiu. Ata o punto de lograr que o alcalde nacionalista expóñase a dimisión e de forzar a marcha do líder do PSC da cidade, Josep Burgaya, quen admite o seu fracaso. "Xente ben honorable vota á PxC. Falta contundencia contra o fascismo".

Pero o gran éxito de Anglada esta vez non foi facerse forte na súa poboación natal, senón exportar o modelo de partido xenófobo e populista. Nas anteriores eleccións municipais, PxC xa obtivo bos resultados noutras localidades do interior de Cataluña como O Vendrell (Tarragona) e Manresa (Barcelona). Agora logrouno tamén na explosiva Salt (Xirona) e, no avance de maior calado, en varios dos municipios máis poboados da periferia de Barcelona, tradicional celeiro de votos socialistas.

Cun discurso calcado da Fronte Nacional francés, Plataforma conseguiu o que nunca lograron Convergència i Unió e o Partido Popular: romper a maioría absoluta de Concellos como L'Hospitalet de Llobregat, a segunda cidade catalá (260.000 habitantes e un 23% de poboación inmigrante). "Comémonos ao PSC, agora imos a por CIU", presume Anglada. "Falamos do problema da inmigración sen medo. É un tema que está nos bares e nas rúas. Os outros partidos non o abordan, de aí o noso éxito", di Daniel Ordóñez, o responsable do PxC en L'Hospitalet. "A inseguridade e a falta de civismo están relacionadas directamente coa inmigración. Calquera que pase por L'Hospitalet veo. Ás oito da tarde hai batallas campais nos bares. Navallas, cadeiras voando... E á mañá seguinte ves charcos de sangue", sostén. O seu discurso calla e ameaza con estenderse por toda a área metropolitana. PxC conseguiu tres concelleiros en Santa Coloma de Gramanet e Sant Boi, un en Sant Adrià do Besós e Viladecans...

"Non se pode vivir tranquilamente. Non estás seguro en ningún sitio", repite Gabriel Olea, veciño de 52 anos de L'Hospitalet, que votou en branco. Como el, a maior parte das persoas consultadas ao azar nos tres barrios nos que Plataforma tivo máis éxito (A Florida, Pubilla Cases e Santa Eulàlia), coinciden en que a inmigración e a inseguridade preocúpanlles. Aínda que ninguén recoñece votar a PxC. O seu líder na cidade chegou ao partido logo de formar parte da organización ultradereitista Alianza pola Unidade Nacional, capitaneada por Ricardo Saénz de Ynestrillas, fillo do militar asasinado por ETA en 1986 e condenado a sete anos de cárcere por intento de homicidio e tenencia ilícita de armas. "Tiña 18 anos. Todo o mundo evoluciona. A esa idade buscas sentir sensacións fortes. Equivoqueime ao estar aí", di. PxC admitiulle sen remilgos.

Plataforma non é un partido ao uso, pero leva camiño de selo. Anglada fundouno en 2002 e, a pesar de múltiples escisións e vodeviles internos foi arraigando ata presentar 110 candidaturas nas municipais, que se traduciron en 67 concelleiros e 66.000 votos, cinco veces máis que en 2007. O ano pasado quedou ás portas do Parlamento de Cataluña. "Todo chegará", asegura Anglada. Dálle a razón o politólogo da Universidade de Barcelona Xavier Casals: "Plataforma segue o modelo alemán, onde partidos deste tipo botan raíces no poder local antes que no parlamento, pero non hai dúbida de que se está consolidando". E seguirá subindo: "Mentres estes partidos están na oposición non paran de crecer, máis agora cando os Concellos non teñen diñeiro para facer políticas sociais". Ou sexa, que a xenofobia chegou aos salóns de plenos para quedar.

A alcaldesa de L'Hospitalet, a socialista Núria Marín, asegura que a crise levoulles "a situacións non desexables", aínda que non quere pronunciarse directamente sobre o ascenso de Plataforma, que asegura que o seu votante ten 30 anos e vive en barrios obreiros. Iolanda Pineda, alcaldesa socialista de Salt, é máis concreta e admite que os tres concelleiros e os votos que perdeu nestes comicios foron directamente a PxC. O mesmo argumento defende Lluís Orriols, politólogo da Universidade de Xirona, que encadra o ascenso de PxC na loita por uns recursos que coa crise fixéronse máis escasos. "A crise axudoulles moito, creando un colectivo de desgustados dentro dos votantes tradicionais da esquerda", abunda o investigador. O transvasamento de votos en Salt beneficiou a CIU, que foi a lista máis votada. O seu candidato, Jaume Torramadé, prepárase para ser alcalde.

O partido xenófobo, que se estreaba estas eleccións en Salt, pasou a ser a terceira forza, co 13% dos votos. "Mal", "fatal", "un desastre". Entre o enfado, o hartazgo ou o desánimo sitúanse moitos dos seus cidadáns. Nesta cidade a inmigración pasou de representar o 10% a ser o 40%. A competencia polos servizos sociais disparouse. "Cando nós chegamos fai 30 anos ninguén nos deu nada, non como agora a eles. Vivimos moito tempo sen luz nin auga corrente", opina Carmen López, andaluza de 54 anos. "veu tanta xente de fóra que agora non hai colexios para nós. Mándannos alén do pobo", quéixase López, que acudiu a recoller á súa neta á gardería.

O pasado mandato non foi fácil para Pineda. O 27 de febreiro de 2010, un grupo de cidadáns irrompeu no Consistorio para esixir máis seguridade en Salt e forzou a suspensión do pleno. Foi a primeira pedra do triunfo do discurso antiinmigra-ción, segundo Pineda. Ese día, lamenta, marcou un fito: "O pudor para mostrarse abertamente racista xa desaparecera. Xa non era algo do que avergoñarse". A inseguridade aparecía nos discursos como un subproducto da inmigración. A morte dun mozo magrebí mentres fuxía da policía en xaneiro pasado xerou disturbios nas rúas. E o precario equilibrio de Salt cambaleouse cando o que debía ser un minuto de silencio en memoria dun mozo da localidade asasinado, desembocou en berros, ameazas e insultos contra a alcaldesa.

Un dos votantes que pasou do PSC a PxC é Antonio Castro, estremeño de 69 anos que chegou a Salt cando era case un adolescente. "Eu tampouco son de aquí, pero nós viñemos traballar, e eles veñen só a comer. Velos na rúa sen dar golpe, con zapatos mellores que os teus. Iso como pode ser?", pregúntase Castro, a piques de enfilar cara ao seu horto para ver como van os tomates. O home, con dificultades para ler e escribir, decidiu votar ao partido xenófobo tras recibir unha carta co lema de PxC: "Primeiro, os de casa". A campaña en Salt foi sucia: PxC chegou a recoller firmas contra un inexistente proxecto de construción dunha mesquita.

Entre os cidadáns a preocupación polas prestacións sociais é unha espiña que azuza os radicalismos. "Os inmigrantes teñen todas as axudas, mentres que a nós nin sequera dannos diñeiro para as garderías dos nosos netos", quéixase Cándida Matute, de 65 anos, votante tradicional dos socialistas. Nas municipais votou en branco.

O politólogo da Universidade de Barcelona Josep Maria Reniu está convencido de que onde os partidos tradicionais teñen un discurso duro sobre inmigración ou teñen polo menos unhas liñas vermellas ben delimitadas non hai espazo para a Plataforma. Pon como exemplo Badalona e Lleida. Na primeira cidade o PP está a un paso da alcaldía copiando case literalmente a estratexia de Anglada. Lleida é outro caso. O socialista Àngel Ros incrementou a súa maioría absoluta cunha mensaxe que combina o social e o discurso de deberes e dereitos para os inmigrantes. fixo algo máis que enviar á policía a precintar unha mesquita por exceso de aforamento. "Detrás da Garda Urbana ten que haber un relato político, e Ros tívoo", di Reniu.

Se Vic encarna a esencia da Cataluña Vella situada ao norte de Barcelona, O Vendrell (Tarragona) é un bo exemplo de cidade do sur castigada polo paro e os problemas de convivencia, agravados polo trapicheo de drogas nalgúns barrios. PxC logrou aquí catro concelleiros en 2007. O pasado domingo, tras un mandato sen outra mensaxe que o da antiinmigración, subiu a cinco edís e o 18% dos sufraxios. August Armengol, cabeza de lista do PxC, sostén que o consistorio "non fai cumprir as leis aos inmigrantes", e pon por exemplo o uso do burka, os locutorios e a venda ilegal no top manta.

Plataforma per Catalunya podería ser decisiva para formar goberno na cidade, xa que o PSC obtivo 7 rexedores, CIU 6 e o PP 2. Tanto é así que o alcalcable converxente, Benet Jané, négase a facer ningunha valoración sobre o partido xenófobo ata que non terminen as negociacións. Cabe destacar que PxC ofreceu un cheque en branco a CIU para pactar. En cambio, o candidato socialista, Martí Carnicer, sostén que PxC "fomenta a segregación". Para Carnicer hai tres factores que contribúen ao auxe de Plataforma: "O medo e o odio que infundan e a crise económica". Os simpatizantes de PxC proveñen de todas as clases sociais. A número dous da lista é tamén vicepresidenta do Casal Familiar do municipio e secretaria dunha asociación de sardanas. A proposta estrela do partido é ofrecer facilidades aos inmigrantes para que se marchen do Vendrell.

Mensaxes sinxelas, fáciles de comprender e máis de propagar ata entre votantes doutras formacións. E aínda que non sempre se axusten á realidade. "Os de Plataforma son realistas, atrévense a dicir as cousas sen collerlla con papel de fumar", opina Pilar Rodríguez, de 41 anos. Ela, que votou a Ciutadans per Catalunya, considera que os partidos no poder non actúan debidamente. "Están quitando crucifixos das escolas, que non fan dano a ninguén, e pon mesquitas. Ao final, sénteste estranxeiro no teu propio país", sentenza.

Un dos grandes secretos de Anglada son os fondos económicos que nutren a súa formación. Para estender a súa mensaxe, o líder do partido moveuse en busca de financiamento porque dedica todo o seu tempo á política e asegura non ter outra fonte de ingresos que os apenas 800 euros ao mes que cobra do Concello en dietas por asistencia a reunións. O ano pasado logrou apoio do FPÖ austríaco, que liderou o falecido Jörg Haider. Anglada afirma que recibiu diñeiro de alí. Canto? Non o quere dicir. "Algúns falaron de 200.000 ou 300.000 euros. Non é tanto, e todo dentro da lei", asegura. Fontes do FPÖ confirmaron ao PAÍS que o partido axudou a Plataforma per Catalunya en aspectos "loxísticos". Pagáronse viaxes e axudar na organización do congreso do partido e da campaña, explican. Estas fontes tampouco concretan a cifra

Anglada tamén pediu axuda ao multimillonario sueco Patrick Brinkmann coñecido polas súas achegas a partidos de ultradereita en Alemaña. Outra vía de financiamento é o diñeiro que lle entregan quen queren montar unha delegación local do partido na súa cidade, explica. Anglada ten unha marca de éxito e véndea coma se dunha franquía tratásese, aínda que non aclara moi ben como funciona o cambalache. "Ás veces eles pon 2.500 euros e despois o partido apoia a campaña local, digamos que con 500 euros". Pero insiste "todo legal", "nada que non fagan outros partidos".

O líder tamén foi perfeccionando o seu personaxe. Amable, cun saúdo sempre a punto a quen lle mira pola rúa, bronceado e ben vestido. Ten madeira de líder. E fala sobre el en terceira persoa. "Anglada quere, Anglada di...". Ten tamén unha cara oculta. foi condenado por agresións (sempre por atacar a persoas que lle increpan na rúa polas súas posicións xenófobas) e ten un pronto déspota cos seus colaboradores que coñecen ben os seus achegados.

O desasosego instálase nos municipios onde a Plataforma ten bos resultados. Que facer agora? En CIU hai voces que opinan que quizais a solución é deixar gobernar aos xenófobos. "Estrelaranse cando vexan que o seu programa é inaplicable, chocarán contra a lei e o seu electorado abandonaralles". É o que ocorreu con moitos alcaldes da Fronte Nacional francés nos anos noventa. Outros seguen defendendo o cordón sanitario."Isto non basta", defende o xefe de estudos de Ciencias Políticas da Universidade de Barcelona, Josep M. Reniu. "Non basta a unión para frealos, hai que actuar en contra, as mostras de populismo demagóxico deben ter unha resposta contundente e con datos". Non se fixo nin en Vic nin no Vendrell, as dúas primeiras cidades onde arraigó PxC. E o resultado foi o afundimento dos partidos que pactaron contra os xenófobos. Anglada teno claro. "Que vaian pactando, ao final faranme alcalde". -