O retorno voluntario ten a 2.000 estranxeiros en lista de espera

(28/03/2011)

O retorno voluntario ten a 2.000 estranxeiros en lista de espera

O Goberno repón o fondo de auxilio, que estivo catro meses seco. O 90% dos solicitantes é latinoamericano

DANIEL AYLLÓN MADRID 28/03/2011


Fernando Garcés, de 50 anos e en paro, pediu axuda ao Goberno para regresar a Ecuador. Miguel García Castro

A lista de espera de inmigrantes que solicitaron axudas ao Ministerio de Traballo e Inmigración para regresar aos seus países é de algo máis de 2.000 persoas. Desesperados polo azoute do paro en sectores como a construción, a hostalería ou a agricultura, preto de 30.000 (23.500 nos dous últimos anos) recorreron xa a unha das tres medidas que lles ofrece o Goberno para regresar aos seus países.

As axudas van destinadas a tres perfís de persoas: as que están en situación de especial vulnerabilidade, as que queren capitalizar o paro xerado durante a súa estancia en España, e as que buscan desenvolver un proxecto empresarial no seu país.

Nos dous últimos anos, o Goberno pagou o regreso a 23.500 estranxeiros

Estes plans comezaron no ano 2003, pero a maioría dos inmigrantes apuntouse logo de 2008. Foi nesa data cando se incluíu a posibilidade de capitalizar o paro, co denominado Plan Corbacho (polo apelido do anterior ministro de Traballo e Inmigración, Celestino Corbacho) de retorno voluntario.

Con todo, o ritmo de saídas non cumpriu as previsións do Goberno. Cando se presentou este plan, no verán de 2008, o entón ministro Corbacho calculou que uns 100.000 inmigrantes poderían beneficiarse del. Non falou de prazos, pero ao ritmo actual tardaríase máis de 11 anos en alcanzar esa cifra.

Non volver en tres anos
"España utilizounos cando fixo falta. Agora, marxínanos", lamenta Fernando

O compromiso que asinan quen se acollen a este programa é o de non volver a España en tres anos. No entanto, o borrador do regulamento da nova Lei de Estranxeiría recoñece que terán "prioridade" se, pasados estes anos, queren regresar a España. Raúl Jiménez, portavoz da asociación ecuatoriana Rumiñahui, sinala que o compromiso dos tres anos foi a gran traba para o desenvolvemento deste programa.

"Os que quedaron, pensaron que cos seus aforros e o paro poderían sobrevivir ata que remontase a economía. Pero moitos esgotaron o desemprego e viven de axudas que lles mandan as súas familias desde os seus países", sinala Jiménez, que critica que o Goberno presentou o plan como "unha invitación para que os inmigrantes se marchen". O programa de retorno voluntario permite ao extracomunitario capitalizar o paro xerado durante os seus anos de traballo en España e cobralo en dous prazos: o 40% antes do regreso; e o 60% restante, no Consulado ou a Embaixada española do seu país.

Un dos que o están intentando é Fernando Garcés. Ecuatoriano de 50 anos, perdeu o seu posto de traballo de cociñeiro en febreiro. Con motivo da crise, o seu xefe foille baixando o soldo, aos poucos, desde os 1.300 ata os 1.000. "Pero a última vez planteime e deixeino", explica. Ofrecíanlle 700 euros e que o contrato fose de só media xornada, "para pagar menos a Facenda, aínda que en realidade traballaba 10 ou 12 horas", asegura. "vin á miña muller e aos meus fillos dúas veces en dez anos e prefiro regresar a Ambato (Ecuador) que aceptar este abuso laboral, aínda que sei que virá outro detrás de min que o aceptará", lamenta na habitación que aluga desde fai tres anos e medio a unha familia de catro membros na periferia de Madrid.

Os bolivianos son os que máis se acolleron ao retorno humanitario en 2010

As paredes están espidas e dúas maletas esperan que chegue a axuda do Goberno para poder pagar o billete de avión. Ao capitalizar o paro que xerou nos últimos cinco anos (chegou en 2002, pero foi un sen papeis ata a regularización de 2006), volverá cuns 5.000 euros. Do seu grupo de nove amigos, só quedan en España el e dous máis. "Utilizóusenos cando fixo falta man de obra. Agora, marxínannos".

Sen orzamento
O principal problema que sufriron as ONG e asociacións durante 2010 para coordinar os regresos foi, precisamente, o orzamento. Os fondos que o Goberno destinara para todo 2010 acabáronse no verán. Por iso, a lista de espera chegou a ascender ata as 4.000 persoas a finais de ano. E o fondo non se repuxo ata xaneiro, cando entrou a nova partida anual.

Ante a falta de financiamento, Cruz Vermella empezou a absorber en setembro as demandas das ONG e asociacións de inmigrantes que carecían de recursos. Pero só se puido atender a "os casos de especial vulnerabilidade: estranxeiros con enfermidades, alto número de fillos ou menores discapacitados ao seu cargo, mulleres soas con cargas familiares...", recorda o responsable de inmigración da organización, José Javier Sánchez Espinosa.

Cruz Vermella é a principal organización que xestiona o primeiro tipo de retorno que se puxo en marcha en 2003, o humanitario ou social. A institución detectou un importante descenso de solicitudes de axudas en 2010: tras o pico de peticións que recibiu o segundo semestre de 2009 (3.800 solicitudes), a media do ano pasado foi de 1.250 semestrais. O 90% dos inmigrantes que solicitaron axudas en Cruz Vermella foron latinoamericanos.

Os bolivianos, na cabeza
En toda España, as cifras do Ministerio de Traballo e Inmigración son similares: pasouse de xestionar máis de 6.000 peticións en 2009 a 2.213, en 2010. Por países, os que máis se acolleron ao retorno humanitario o ano pasado foron os nacionais de Bolivia (477), Arxentina (325), Brasil (281), Ecuador (225), Uruguai (172), Chile (137), Colombia (115), Paraguai (104) e Honduras (63).

"Ademais da situación de vulnerabilidade, os regresos dependen da situación que hai no seu país de orixe", apunta Sánchez Espinosa. A diferenza de España, a crise en América Latina e o Caribe non tivo un impacto tan forte. En 2010, o PIB da rexión aumentou un 6% de media, fronte ao -0,1% de España. En países como Paraguai, Uruguai, Perú, Arxentina ou Brasil o crecemento foi de entre o 9,5% e o 7,5%.

Entre os inmigrantes extracomunitarios, Marrocos é o país con máis nacionais en España. Tres de cada dez proceden do reino alauita: hai 757.809 autorizacións de residencia concedidas a marroquís, segundo o informe do cuarto trimestre de 2010 da Secretaría de Estado de Inmigración e Emigración. A diferenza dos latinos, os magrebís apenas se acolleron ás ofertas do Goberno. Os que se atopan en peor situación económica poden regresar ao seu país por moi pouco diñeiro e non teñen que asinar o compromiso de non retornar en tres anos. Deste xeito, o programa só está sendo efectivo para unha parte dos estranxeiros.

O número total de inmigrantes procedentes de países de fóra da Unión Europea descendeu por primeira vez no ano 2010, ata os 2.524.976. O 30 de decembro había 37.056 persoas menos inscritas no Réxime Xeral de estranxeiría que na mesma data de 2009, un 1,45% menos.

Entre os comunitarios, que gozan de liberdade de tránsito, o gran colectivo é o dos romaneses (840.682 permisos). Aínda que hai compañías low cost que ofrecen voos de Madrid a Bucarest a partir de 25 euros, as ONG tamén ofrecen axudas para o seu retorno. A Federación de Asociacións de Emigrantes Romaneses en España (Fedrom) ofrecía ata finais de 2010 o billete de avión e 400 euros de apoio a quen necesitase regresar a Romanía. Para evitar enganos, Fedrom apoiouse nos informes dos traballadores sociais de Cruz Vermella ou Cáritas que daban fe da situación de especial vulnerabilidade da persoa.

O exministro Corbacho tratou fai dous anos de potenciar os regresos a Romanía por outra vía. Viaxou a Bucarest e asinou un "memorando de entendemento" co Executivo romanés polo que as oficinas do Servizo Público de Emprego Estatal informarían aos inmigrantes romaneses das ofertas de traballo que houbese no seu país.

O acordo asinouse en 2009 e, dous anos despois, aínda non se realizou ningún retorno por esta vía. "Neste tempo, Romanía sufriu o gran azoute da crise, pero en 2011 podería chegar a crecer a un ritmo de entre o 3% e o 5%", explica esperanzado o presidente de Fedrom, Miguel Fonda Stefanescu.

Tres "camiños' para volver a casa

Especial vulnerabilidade


Desde 2003, o Goberno ofrece aos extracomunitarios a posibilidade de financiar o seu regreso mediante o Programa de Retorno Voluntario para Inmigrantes en Situación de Vulnerabilidade Social. Está dirixido aos que se atopan en España en peor situación, con máis de seis meses de estancia continuada e que queren retornar voluntariamente ao seu país pero non teñen medios económicos para facelo. Págaselles o billete de regreso e unha pequena bolsa económica para cubrir os gastos.


Capitalizar o paro


Desde 2008, os extracomunitarios poden capitalizar a prestación por desemprego á que teñen dereito polos seus anos de cotización á Seguridade Social en España e retornar ao seu país de orixe. No entanto, o Programa de Abono Anticipado de Prestación a Estranxeiros (APRE) esíxelles non regresar a España en tres anos. O 40% do paro acumulado cóbrano en España e o 60% restante, ao chegar ao seu país. Desde que empezou a funcionar este programa en 2008, tres de cada catro que regresaron con axudas do Goberno abrazaron esta vía.

Produtivo


Apenas un centenar de inmigrantes aproveitaron a proposta do Goberno para potenciar os pequenos proxectos empresariais liderados por persoas que queiran retornar ao seu país. En febreiro, a directora xeral de integración dos inmigrantes, Estrella Rodríguez, informou de que tan só 99 persoas participaran nos programas nos que reciben formación e asesoramento para iniciar unha empresa no seu país.