Sexamos egoístas: si á inmigración

Sexamos egoístas: si á inmigración
Tras vinte anos en diferentes funcións, entre elas a de encarnar a imaxe exterior da UE, Javier Solana é o político máis internacional de España. Terminada a súa responsabilidade pública, conversa co xornalista Lluís Bassets sobre o estado de Europa e do mundo. O resultado é o libro 'Reivindicación da política'
19/09/2010

Reproducimos aquí algúns fragmentos das conversacións entre Lluís Bassets e Javier Solana.

Pregunta. Cando en maio de 2007 concedéronlle o Premio Carlomagno, o máximo galardón ao europeísmo que dá a cidade de Aquisgrán, vostede, en plena crise e estancamento da Constitución, reivindicou a Europa como "actor global, falando cunha soa voz". Considerou que debería ser un "factor decisivo na paz e na estabilidade mundiais". "Esta é a miña Europa", terminou dicindo. Canto de lonxe estamos agora mesmo dese soño seu europeo?

Resposta. A crise económica, o principal problema que temos, concentrou a maior parte das nosas enerxías. Pero non esquezamos que non hai posibilidade algunha de acción internacional se non é desde unha plataforma continental. Ningún Estado membro só poderá facelo. Temos intereses que preservar, ameazas ás que facer fronte, problemas globais que nos afectan e sobre os que debemos facer oír a nosa voz e cuxas soluciones dependen en moitos casos de nós. Necesitamos moito máis que un mercado e un proxecto de estabilización rexional. Esa é a Europa que eu quero, unha Unión cunha auténtica política exterior e unha política de defensa e seguridade eficaces. Pero só podemos desenvolver unha auténtica política exterior se nos dotamos das estruturas necesarias, o que significa ante todo institucións ben concibidas e deseñadas. Unhas institucións que nos permitan actuar xuntos nun mundo no que Europa só existe e inflúe cando actúa como tal, é dicir, cando os europeos actuamos colectivamente. O novo Servizo Exterior Europeo que estamos creando será un instrumento fundamental para iso.

P. Vostede xa foi nomeado en 2005 como Alto Representante

[previsto na Constitución europea, aínda que esta non chegou a entrar en vigor] e logo, co referendo francés e holandés, todo quedou no aire.

R. Nesa cuestión hai poucos cambios entre a Constitución e Lisboa. É verdade que despois do fracaso da Constitución houbo momentos en que se tratou de dar marcha atrás. Empezaron a crecer dúbidas, ata 2007, ano en que Merkel retomou a cuestión durante a presidencia alemá. Foron dous anos en verdade angustiosos, moi difíciles, porque non era seguro que recuperásemos o que entón estaba no beirado. No discurso con motivo da entrega do Premio Carlomagno fixen un chamamento para que non seguísemos perdendo tempo e saísemos da crise institucional. Animei a Merkel para que se comprometese a fondo e sacásemos adiante o tratado no mesmo 2007, antes de que terminase a presidencia alemá en xuño. E foi efectivamente ela a que conseguiu que désemos o gran paso. (...)

P. A vostede débelle quedar a espiral de non poder utilizar as pancas enormes que daba o novo cargo.

R. Si se aprobara no 2005, atreveríame a dicir que moitas cousas serían diferentes, non soamente no ámbito da política exterior e de seguridade, porque chegariamos a 2009 cun tratado xa rodado en todas as súas dimensións. E chegaríamos á crise económica nunhas circunstancias moito máis claras desde o punto de vista institucional. En 2005, os que fixeron o primeiro tratado, ao que se chamou Constitución, aínda eran outro grupo de líderes: Chirac, Schroeder... A continuación produciuse un momento sen carga porque non soamente caeu o tratado, senón que chegou unha xeración nova e a maior ampliación da historia, que é de apenas un ano antes. Sen tratado e con grandes dúbidas sobre a dirección que debía tomar Europa. Imaxinemos se todo iso fose ao revés. estariamos nunha situación infinitamente mellor.

P. E agora, co perfil dos novos cargos, o risco non será quizá que non se utilicen todas as pancas?

R. Non creo que suceda polas persoas. Son importantes, que dúbida cabe, pero a clave sempre son as institucións. (...)

P. Outro campo no que se avanzou nos últimos anos, desde o Consello de Tampere, de outubro de 1999, é Interior e Xustiza. Pero nos últimos anos estes avances, sobre todo no tema das inmigracións, parece que vaian nunha mala dirección.

R. Estamos lonxe aínda do que fai falta en políticas de inmigración europeas. Fai falta traballar moito máis. Pero no tema migratorio, mírese por onde se mire, hai que partir dunha base e é que o desenvolvemento económico da Unión Europea vai esixir no futuro unha considerable forza de traballo inmigrante. Segundo o informe que a Unión Europea encargou a Felipe González, necesitaranse 68 millóns de traballadores entre agora e 2050.

P. Quizá o que sucede é que estamos cambiando de modelo de sociedade e atopámonos, dunha parte, coas resistencias dos sectores da sociedade que non queren en absoluto este cambio, e da outra, cuns partidos e institucións que prefiren sacar partido electoral, nunha ou outra medida, da reacción fronte ao cambio, no canto de tomar posicións responsables.

R. Eu comprendo que os ritmos ás veces poden ser excesivamente rápidos para algunhas sociedades. Pero é tal a evidencia de que imos necesitar máis xente, que hai que desdramatizar o debate sobre a inmigración, sen entrar en demagoxias nin xenofobias. Temos que recoñecer, primeiro, que aquí hai un problema; segundo, que unha parte do problema é a solución, posto que necesitamos emigración, e terceiro, que esa solución, como é nova, creará reticencias como moitas outras solucións novas. pasamos por dificultades parecidas, e o que sabemos é que ao final teremos que adaptarnos, porque son cuestións necesarias na nosa vida colectiva.

P. É dicir, afacernos a pensar que esta non é unha sociedade cunha soa cor de pel, unha relixión, unha lingua e unha forma de ver o mundo, senón moitas

R. Si, pero digámolo primeiro en termos egoístas. Necesitamos aos emigrantes e por iso hai que abrirlles as portas. Segundo, veámolo en termos de solidariedade: en 2025, en África, é dicir, no continente máis próximo a nós fisicamente, do que estamos separados por moi pouco mar -o Mediterráneo non é o océano Atlántico-, o 50% da poboación terá menos de 18 anos. Que supón iso en canto a educación, emprego, etcétera? Se non se lles dá axuda económica para desenvolvemento, educación e saúde, terminarán cruzando o mar. E entón os problemas serán aínda maiores. Esta é unha reflexión que ten un forte compoñente de interese propio; pero hai un interese que está ligado a unha necesidade económica e outro que está ligado a uns valores morais, que eu desde logo intento defender.

P. En política de inmigración, xa que logo, o desexable sería que non nos limitásemos unicamente á cuestión policial e á restrición de entradas, senón ás políticas activas de integración. Pero nisto non estamos aínda.

R. Non, pero hai que estar, hai que axudar aos países no que se poida nesas políticas de integración. Ademais, na política europea de Xustiza e Interior debe haber un capítulo moi serio dedicado á loita contra as mafias e o crime organizado. É un problema que desgraciadamente crece de xeito imparable, sobre todo coa droga, pero tamén con asuntos terribles, como sinala a recente denuncia de Unicef do roubo de nenos dos hospitais de Haití para traficar con eles. Todo iso forma parte dos problemas ante os que a Unión Europea non pode pechar os ollos. Se queremos ser unha potencia global, temos que mirar ao mundo tal como é.

P. Ata agora a tracción política máis seria do tema da inmigración nos últimos anos produciuse desde Italia e desde un mundo onde precisamente hai colusions ata entre o poder político e as mafias. O que está determinando e movendo as cousas non son os mellores impulsos do interese máis organizado e máis racional e os instintos solidarios, senón exactamente os contrarios.

R. Hai que facer un gran esforzo. Déixeme insistir, non é ser inxenuo, é que imos necesitar que veñan a traballar connosco a varios millóns de persoas. Esta é a cuestión que moitos non queren aceptar. Que gran contradición.

P. Pero, con todo, non están movendo as cousas nin a reflexión nin o debate racional, senón o impulso demagóxico.

R. Estes problemas xorden cando o ritmo dos cambios é demasiado rápido para que a xente se adapte. Os niveis de inmigración ás veces concéntranse de forma excesiva nalgúns puntos, o que agudiza os problemas. (...)

P. Aos actuais líderes cústalles moito saír dos seus países para converterse en auténticos líderes europeos, non? Sarkozy, que é o que ten máis vocación e enerxía interior como líder (outra cousa é que funcione), de feito, non sae de Francia; se é un líder de algo é un líder francés. Merkel o mesmo; Zapatero tres cuartos. O último líder que tivemos que desbordou os seus propios límites (aínda que logo saíu mal) foi Blair. Costa moito atopar líderes con entidade europea, con capacidade para dirixirse ao conxunto dos europeos. Que era un pouco quizá o da fórmula de Delors, Mitterrand, Kohl, González: non era un só, pero si había un grupo que tiña capacidade de dirixirse e de mobilizar. E agora non se ve por ningún lado o grupo e tampouco se ve a singularidade, que alguén destaque.

R. Eu son máis optimista. A necesidade é tan clara que terá que xurdir o xeito de enfrontarse coa crise e facelo ben. Véxoo claro, porque é que se non, vaille a ir moi mal a todo o mundo. Aos Estados e á Unión Europea. Non vexo outra fórmula para mobilizar a este grupo, a este colectivo, nunha política europea. Creo que a crise obrígalles. Esa é a miña esperanza.

P. E o papel de España? Tras a ampliación (da UE cara ao Leste de Europa) , cambiou o peso do eixo franco-alemán. Producíronse dous quiebros, un por parte de Aznar e outro de Zapatero. Estamos realmente ben orientados, está España ben orientada respecto de Europa, temos todas as coordenadas ben localizadas? Temos o futuro ben balizado, como era o caso fai dez anos? Ou estamos de novo ante unha encrucillada?

R. A encrucillada é europea. Veremos como se resolve o problema europeo despois do tratado. Pero a opción española, ao meu xuízo, é seguir sendo un país abertamente favorable á integración. É o que nos beneficia. Hai que xogar esa carta, e hai que facelo ademais con vocación de liderado. Xa o estamos facendo nalgúns campos. Por exemplo, as nosas contribucións ás operacións de mantemento da paz teñen un gran prestixio. Nunca houbo un só problema con España nesa materia. Isto é moi bo porque che dá moita credibilidade. España tamén debería achegar ideas para avanzar no proceso de integración. Hai aínda en España suficiente pensamento e reflexión como para que podamos xogar un papel nese campo.

P. Con Felipe González realmente a aposta era moi clara con relación a París e Bonn, entón a capital alemá. Aznar xogou ao eixo Londres-Roma. Zapatero intentou regresar o eixo Berlín-París, pero isto xa non existe. Cales son as alianzas naturais de España?

R. As clásicas xa son coñecidas. Pero na Europa ampliada, entre as obrigacións de España eu destacaría a de recuperar proximidade co Leste, e en especial con Polonia, iso sería moi importante. Hai unha boa química de país a país, con independencia dos liderados. E hai tamén moito que facer economicamente. O noso mundo empresarial e económico esqueceuse de que por aí hai unha parte de Europa, moi interesante, coa que non nos relacionamos o suficiente.