«A lingua mitigou, silenciosamente, as deficiencias da política migratoria»

(07/06/2010)

«A lingua mitigou, silenciosamente, as deficiencias da política migratoria»
l O valor económico da lingua l O investigador
«O logro da escolarización na segunda xeración é a palanca fundamental da integración»

12:05

       Rodolfo Gutiérrez. miki lópez

 
RODOLFO GUTIÉRREZ Catedrático de Sociología da Universidade de Oviedo e coautor do estudo «Emigración e lingua»

Oviedo, P.
RUBIERA Rodolfo Gutiérrez, catedrático de Sociología da Universidade de Oviedo, dirixe, xunto ao economista José Antonio Alonso, o estudo «Emigración e lingua», que se inclúe nunha investigación máis ampla sobre o español que patrocina Telefónica. Especialista en sociología do traballo, Rodolfo Gutiérrez foi director de Estudos do Consello Económico e Social de España.

-Por que é tan importante o español na actividade económica?

-A economía cada vez recoñece e analiza máis o valor dos intanxibles e un dos máis importantes, sobre todo no noso caso, é a lingua. Ter unha lingua internacional é un recurso dun potencial inmenso. Nin a sociedade española nin as empresas son conscientes do seu valor.

-España é un dos países que maior número de emigrantes recibiron nos últimos anos. Que papel desempeñou a lingua?

-En España, a emigración é un ingrediente fundamental do ciclo de crecemento e está aquí para quedar. Recibimos uns sete millóns e, se a economía crece, imos necesitar máis. É o cambio estrutural máis importante no medio prazo para a sociedade española e un feito de inmensa potencialidade que tamén xera problemas. Recibimos moitos inmigrantes de países hispanos e doutros de linguas romances, pero non fixemos unha política moi exitosa en control e selección. Con todo, a lingua mitigou silenciosamente eses fallos. A lingua é un xestor das migracións.

-Por que resulta máis fácil a integración laboral que a social?

-Probablemente os recursos que favorecen a integración laboral, como pode ser o coñecemento do idioma, renden máis no mercado de traballo. E no caso español próbase con maior claridade. O mercado ten unha marxe de flexibilidade, que é o axuste dos prezos, pero os mecanismos dunha comunidade son máis ríxidos. En España, orientamos as políticas migratorias baixo o suposto de que se había integración laboral tamén a habería social, pero as comunidades non son tan flexibles como os mercados.

-Que necesita a política migratoria española?

-As políticas migratorias teñen que definir cantidades, non deben estar condicionadas só pola capacidade de integración no mercado senón na sociedade, e isto depende das cantidades que podemos destinar á educación, os servizos sociais, a sanidade... Necesítanse políticas de control de fluxos. Na emigración, os tamaños non son só os que poidan admitir os mercados de traballo.

-Que importancia ten o factor educativo?

-Se hai un indicador potente na escolarización dos emigrantes, é o logro da educación na segunda xeración, é a panca fundamental. Cando chegan moi pequenos, non adoita haber problemas; pero se chegan adolescentes, a escolarización vai mal, tanto en participación como en resultados. O que ensina a historia dos procesos migratorios é que as primeiras xeracións sempre se integran, os problemas fortes empezan na segunda xeración. A integración escolar é fundamental e para iso non é aconsellable vivir en territorios de altísima concentración de emigrantes.

-Emigrantes hispanos, europeos, africanos e asiáticos. Cales son as diferenzas?

-Os hispanos teñen unha vantaxe clarísima no mercado laboral, gañan o mesmo que os que teñen un nivel educativo superior pero non coñecen a lingua. A integración social é máis complicada. Os que proceden de países con linguas romances ou europeas falan español moi correctamente aos dous ou tres anos. Existe un maior problema cos que proceden de países de África e Asia: un 30% destas poboacións se cronifica sen unha boa adquisición de español, aínda que, por exemplo, os chineses teñen mellor integración laboral porque inmediatamente incorpóranse aos negocios familiares.

-O estudo dedica un capítulo aos efectos beneficiosos do bilingüismo nos salarios dos hispanos de Estados Unidos.

-Demostra, por primeira vez, que coñecer ben o inglés e o español ten unha prima no mercado de traballo. Os resultados indican que o dominio do español e a capacidade de falar inglés moi ben relaciónase con ingresos máis altos. A propia comunidade hispana aumentou de tamaño e os tratados de comercio intensificaron moito os fluxos comerciais; esta actividade fai que as empresas contraten cadros medios que coñezan o español. En Estados Unidos hai preto de 50 millóns de persoas de orixe hispana e, delas, 30 millóns falan español na casa. Pero só un 15% identifícase como hispano. Hai latinos que non se recoñecen nunha identidade hispana. É moito máis potente a identidade lingüística que a hispana.

-Con todo, en Arizona, a sociedade hispana está reaccionado contra a lei que endurece as condicións dos inmigrantes.

-Este e outros conflitos similares reforzan a identidade hispana. A lingua compártese, non así as orixes territoriais, pero este tipo de conflitos contribúe á cohesión.

-Todas as linguas teñen valor económico?

-A lingua é un ben cuxo valor poténciase co número de membros do club; é dicir, poténciase co número e a calidade dos seus falantes. O español ten 400 millóns de falantes nativos: é a terceira lingua, pero é a novena en Wikipedia. É débil na comunidade científica e na rede.