Antonio Esquerdo Escribano: ´A nacionalidade é unha ferramenta; só significa identidade para os nostálxicos´

Antonio Esquerdo Escribano: ´A nacionalidade é unha ferramenta; só significa identidade para os nostálxicos´

"Xavi e Iniesta xogan coa selección española e, se cadra, considéranse cataláns; pero co combinado de Cataluña non serían campións de Europa e convenlles máis ter un título"

O catedrático Antonio Esquerdo Escribano. / víctor echave


GEMMA MALVIDO | A Coruña O Equipo de Socioloxía dás Migracións Internacionais da Universidade da Coruña traballa nun estudo sobre as repercusións migratorias da lei de memoria histórica; aínda lle quedan dous anos de traballo pero as súas primeiras investigacións arroxaron xa un dato significativo: o 10% dos solicitantes da nacionalidade española -ao amparo da lei de memoria histórica- están vinculados ao exilio. Para o director deste proxecto, o catedrático Antonio Esquerdo, é unha cifra "normal" porque esta lei ofrece a restitución da nacionalidade non só aos netos dos represaliados, senón tamén aos que tiveron que emigrar en busca dun futuro mellor.

-Só o 10% das persoas que reclaman a nacionalidade española pola lei de memoria histórica están vinculados ao exilio?

-A xente pensa que lei da memoria histórica está vinculada aos exiliados tras a Guerra Civil, pero non. Permite engadir unha dobre nacionalidade a todos aqueles que a perderon ou renunciado a ela polas causas que for, non só políticas. Se unha galega casa cun venezolano e perde a nacionalidade porque en Venezuela non se recoñece que a muller poida transmitir a nacionalidade, os descendentes desa muller estarían incluídos dentro da lei de memoria histórica. A maioría é descendente de emigrantes españois, non de exiliados. Así que a memoria histórica non é só a da Guerra Civil, senón tamén a memoria da nosa emigración. Só unha pequena parte dos que queren recuperar a nacionalidade solicítana porque a perderon por razóns forzosas, como o exilio político e a persecución.

-Pódese dicir que moitos dos que solicitan a dobre nacionalidade fano como salvoconducto para abandonar os seus países ou que a utilizan con fins económicos, para poder emigrar sen problemas?

-Claro, claro. Pódese utilizar de todos os xeitos, ata para casar como español en lugar de facelo como mexicano. Ter a dobre nacionalidade sempre é fantástico; a pena é que nós non a teñamos. A calquera lle gustaría, por exemplo, ter a nacionalidade estadounidense engadida á española para poder utilizala cando lle conviñese; sexa para emigrar, para casar ou para pedir un crédito. A dobre nacionalidade é como ter dous patróns aos que acudir.

-Hai perfís que se repiten nos solicitantes?

-Si. Hai tres. Hainos que só a queren para transmitila aos seus fillos, pero que eles non se van a mover; outros que son netos novos e quérena por se, algún día, failles falta para moverse dos seus países de orixe; e outros que a queren para marcharse, pero non necesariamente a España. Hai mexicanos, por exemplo, que prefiren entrar en Estados Unidos coa nacionalidade española, en lugar de facelo coa mexicana. Tamén hai quen a utiliza simplemente para viaxar, sen que iso signifique necesariamente emigrar e quen a quere para cousas cotiás, como casar. A nacionalidade é unha ferramenta; non é un elemento de identidade salvo para os nostálxicos. Podes ter a nacionalidade española e sentirche mexicano e utilizar as nacionalidades segundo convéñalles. Outra cousa sería que tivesen que renunciar a unha delas; que era o que pasaba antes. A xente utiliza a nacionalidade como o que é. Xavi e Iniesta xogan coa vermella e, se cadra, senten cataláns, pero se xogasen coa selección catalá non serían campións de Europa e convenlles máis ter un título.

-Como realizaron o estudo?

-Estamos niso aínda. Habemos feitos dous países: México e Arxentina, pero nos quedan aínda Cuba, Francia, Estados Unidos... Isto vai durar tres anos e agora entregamos un primeiro informe, pero vai seguir porque a lei da memoria histórica non se acabou; aínda lle quedan dous anos. Agora van 160.000 solicitudes, pero serán moitas máis ao cabo dos tres anos. Isto non fixo máis nada que empezar.

-Están ben informados os solicitantes das consecuencias de ter de segunda nacionalidade a española?

-Os que a solicitan si, aínda que é certo que hai moita xente que pode pedila e non o fai. A ninguén lle van a dicir: "Pode vostede solicitar a nacionalidade"; son eles os que se informan. O ano que vén, se cadra, logo de entrevistar aos cubanos, digo outra cousa, como que se utilizará a nacionalidade para saír do país, pero en México e Arxentina, non necesariamente. Solicítase para ter outro pasaporte.

-Quen realizan esta petición de nacionalidade española?

-Os mozos, que son os máis capaces, listos e preparados para utilizala, por exemplo, para irse de cociñeiros a Francia. Son netos de. Algúns de republicanos, outros de perseguidos e moitos outros simplemente netos de emigrantes. Adoitan ser persoas cualificadas e hainos que son fillos de emigrantes, que teñen xa 60 anos e solicítana porque a perderon os seus pais e eles quérena transmitir aos seus fillos. É que se pode ter a nacionalidade por adopción -por opción- ou por orixe. Na lei de memoria histórica hai tres tipos de solicitantes aos que se lles concede a nacionalidade: Os da emigración, os netos do exilio e os que teñen a nacionalidade por opción, adquirida, pero que a queren cambiar a orixe para poder transmitila. Hai algúns que son xa españois pero que se acollen a esta lei para cambiar a súa nacionalidade de segunda, por así dicilo, por unha de primeira, que é a de orixe e é tamén a que podes transmitir. Un marroquí que adquira a nacionalidade española porque leva dez anos vivindo aquí; ten a nacionalidade adquirida pero non a pode transmitir aos seus fillos, salvo que nazan aquí, entón xa a terían por orixe. A vida das persoas é moi complicada, por iso cada un ten os seus motivos para solicitar a nacionalidade.

-Ese 10%, pide a nacionalidade por motivos políticos?

-Non, eles chámanlle por restitución e teñen razón niso. Din: 'Ao meu avó quitáronlla e eu quero que restitúan ese dereito'.

-É diferente o seu sentimento ao obter esa restitución á dos que piden a nacionalidade por outros motivos? -

Séntena diferente, pero non deixa de ser o mesmo. Vana a utilizar como unha ferramenta pero teñen unha motivación engadida que é a da compensación por algo que lles foi arrebatado. Non é o mesmo que alguén se vaia a Venezuela ou Arxentina porque quere prosperar que que lle boten dunha patada por motivos políticos. Ao que lle deron a patada pide que se lle recoñeza que non se quería ir. É verdade que mergullan na experiencia dos seus avós porque nin eles nin os seus pais contáronlla e é certo que se interesan pola Guerra Civil, a historia de España e o exilio, pero non o viven porque, loxicamente, son netos xa.

-10% é moito ou é pouco?

-É un 10% dos 160.000. Se un computa a emigración por motivos económicos, a do exilio non foi tan grande. Pola Guerra Civil exiliáronse galegos, pero foron moitos máis os que se foron por outras razóns. Non é nin moito nin pouco, é normal. Non é unha lei política; é unha lei que protexe ás mulleres que, por casar fóra, non podían conservar a nacionalidade española. Non é que elas quixesen, pero tampouco se ían a quedar solteiras por defender a honra da patria se se foron a traballar a Arxentina.