Ilegais ao cumprir os 18

Ilegais ao cumprir os 18
Comunidades autónomas e subdelegacións do Goberno incumpren o deber de documentar aos inmigrantes mentres son menores
NATALIA JUNQUERA - Madrid - 16/12/2009

Abandonan a súa aldea sendo nenos, co peso da débeda contraída polos seus pais para pagar a súa viaxe e a promesa de enviar diñeiro a casa. Unha vez aquí, descobren que en España, a educación é obrigatoria. Como devolver a un rapaz aos pais que lle enviaron a xogarse a vida nun caiuco resulta difícil, a maioría queda.

Abandonan a súa aldea sendo nenos, co peso da débeda contraída polos seus pais para pagar a súa viaxe e a promesa de enviar diñeiro a casa. Unha vez aquí, descobren que en España, a educación é obrigatoria. Como devolver a un rapaz aos pais que lle enviaron a xogarse a vida nun caiuco resulta difícil, a maioría queda -dos 995 expedientes de repatriación de menores do ano pasado levaron a cabo dez e só un deles era subsahariano-. As comunidades autónomas convértense nas súas titoras. A administración inviste moito diñeiro en acollerlles e formarlles. Pero cando cumpren os 18 moitos convértense en inmigrantes irregulares camiño dun expediente de expulsión. A causa? Que as Administracións incumpren e interpretan de xeito arbitrario a lei que lles obriga a documentarlles mentres son menores. Cumpren 18 sen ter papeis.

"Este é un dos nosos cabalos de batalla coas autoridades", explica María Luisa Cava de Chairo, adxunta primeira á oficina do Defensor do Pobo. "Non é só un problema de diversidade de criterios senón de renuncia a asumir o que con arranxo á lexislación é moi claro. A maioría das veces non se ten claro que sobre a condición de estranxeiro ha de primar a condición de menor". Para Cava de Chairo, a lexislación é "inequívoca" e se non se aplica é por "cuestións de oportunidade ou conveniencia".

A fiscalía de sala de menores e a de estranxeiría víronse obrigadas a enviar un oficio a todos os fiscais de España para que instasen ás comunidades (as titoras) a que á súa vez, instasen ás subdelegacións do Goberno (as que conceden os cartóns de residencia) a documentar aos menores sen esperar se queira o prazo de nove meses previsto no regulamento. Seguen sen facelo.

O Defensor do Pobo segue detectando "demoras xeneralizadas, falta de dilixencia na obtención de pasaportes, denegacións faltas de motivación" e o que chama "excesiva creatividade na esixencia de requisitos" por parte da administración. "Unha desas ideas creativas é facer coincidir a vixencia da autorización da residencia co día en que o menor alcanza a maioría de idade. É dicir, que se outorguen residencias por 23 días, por exemplo". O Defensor do Pobo recibiu queixas de "practicamente todas as comunidades autónomas" e recordou ás Administracións os seus "deberes legais". No que vai de ano envioulles 15 recomendacións, 23 suxestións e 28 recordatorios.

"É, non direi lóxico, senón meramente admisible desperdiciar todo o esforzo e os recursos empregados cando cumpren os 18?", pregúntase Cava de Chairo.

En 2006 chegaron ás costas españolas 1.378 menores estranxeiros non acompañados. En 2007, 1.172 e o ano pasado, 1.195. A incoherencia sae moi cara. O Goberno, que achega moito diñeiro en acollerlles e formarlles, coñece o problema. Por iso fixo un grupo de traballo con fiscais, policías, o Ministerio de Asuntos Exteriores e a secretaría de Estado de Inmigración para tratar de elaborar un protocolo que levar ás delegacións do Goberno.

Fontes xurídicas que tratan a diario con este problema, opinan que a solución pasa por que o Estado asuma a tutela e documentación de menores.

O Consello Xeral da Avogacía Española e Unicef comparten, tras consultar con máis de 700 organismos implicados, o diagnóstico de descoordinación e inseguridade xurídica á que as Administracións están sometendo ao menor inmigrante. Nun informe elaborado coa Fundación Banesto falan de "negación do dereito a ser recoñecido". "A autorización de residencia recoñécelles ese dereito a ser eles mesmos", explica o informe.

Cava de Chairo insiste: "Non é fácil enfrontarse á frustración que isto esperta non só entre os menores senón entre os seus educadores e ata nos empresarios que os coñecen porque realizaron prácticas con eles e pretenden contratalos".

Fernando Saleta, responsable do colectivo A Rúa, lanza unha pregunta: "imaxinan que un pai botase ao seu fillo de casa ao cumprir os 18, pero sen posibilidade de traballar ou valerse en por si?". "Os rapaces pregúntanme: 'cando cumpra os 18 que vai pasar comigo?' Eu dígolles que a nós nos dá igual a idade que teñan, que o importante é que estuden. Eles están cumprindo o seu parte, teño un mozo que saca notazas en historia de España, pero a administración non está cumprindo a súa".

"Detivéronme catro veces nun mes"

A Abdoul, senegalés, botáronlle dun centro de Salamanca ao día seguinte do seu 18 aniversario. Non ten papeis. "Dixéronme que me tiña que ir de alí", di. Fernando Saleta, responsable da ONG A Rúa, continúa o relato. "Foise a casa duns amigos en Granada, que lle dixeron que para vivir alí tiña que achegar algo, así que lle deron CD para vender. Para el era un choio que lle regalasen cousas para vender. Detívolle a policía e foi a xuízo. Cando lle coñecín en Madrid preguntoume que era a propiedade intelectual".

Saleta acode á cita con 10 rapaces subsaharianos que cumpriron a maioría de idade sen ter documentación. Case todos chegaron a España con 15 ou 16 anos en caiucos. Todos fixeron cursos para aprender un oficio: xardineiro, fontaneiro, albanel... financiados con diñeiro público. "Hai empresarios que logo de telos de prácticas quixeron contratalos, pero como non teñen papeis non poden. É moi frustrante", explica Saleta. Moitos falan de acoso policial. "A min detivéronme xa catro veces nun mes", explica Banjou, de Malí. Varios mozos relatan un episodio que aínda acende a Saleta. "Estabamos xogando ao fútbol e de súpeto chegaron unha chea de policías. Puxéronnos boca abaixo. Un púxome o pé nas costas mentres outro me baleiraba os petos", conta Abdoul.

Mikel Malmierka, responsable dun centro de acollida en Lezo (Guipúzcoa), opina que a única forma de completar a integración destes rapaces é que cumpran a maioría de idade cun cartón de residencia. "Ao cumprir os 18 vanse á rúa como inmigrantes ilegais e vin a moitos caer en problemas de consumo de drogas, roubos...". Unha frustración que comparte José Miguel Morais, secretario xeral de Andalucía Acolle. "Hai casos sanguentos. Falta unha protección do Estado, un criterio único que garanta ata o final proxectos de integración social".