Historias de viaxeiros sen nome

Historias de viaxeiros sen nome
A carteleira demostra a puxanza do cine de denuncia sobre a inmigración
GREGORIO BELINCHÓN - Madrid - 30/10/2009

A emigración, que deu clásicos do landismo como Venche a Alemaña, Pepe, desapareceu do cine patrio en canto España empezou a recibir riadas de man de obra barata procedente de África, Suramérica ou do Leste de Europa. Desde 1990 houbo cinco cunchas de ouro españolas no certame de San Sebastián, e dous delas falaban dese fenómeno.

A emigración, que deu clásicos do landismo como Venche a Alemaña, Pepe, desapareceu do cine patrio en canto España empezou a recibir riadas de man de obra barata procedente de África, Suramérica ou do Leste de Europa. Desde 1990 houbo cinco cunchas de ouro españolas no certame de San Sebastián, e dous delas falaban dese fenómeno: As cartas de Alou, de Montxo Armendáriz, e Bwana, de Imanol Uribe.

A pesar de todo, en Europa parece que a inmigración só atrae a veteranos loitadores como Ken Loach, Gianni Amelio ou Constantin Costa-Gavras, do que estes días pódese ver xusto a súa última achega ao tema, Edén ao Oeste. En cambio, en América -do Norte ao Sur- algo parece moverse. Na pasada edición de San Sebastián, no seu apartado Horizontes Latinos, proxectáronse varias visións sobre o tema. É a continuación dunha onda que serve para contar o que de verdade ocorre e preocupa. En Estados Unidos, xente independente como Wash Westmoreland e Richard Glatzer (Quinceañera), Joshua Marston (María, chea es de graza), David Riker (A cidade) ou Steven Soderbergh (Traffic) achegaron obras estupendas. A este bando pertence Cary Joji Fukinaga, de pai xaponés, nai sueca e crianza ianqui, que con Sen nome, que se estrea hoxe en España, mostra a viaxe no tren que atravesa México, de Sur a Norte, dos inmigrantes centroamericanos ávidos de Eldorado. Co seu desencarnada visión, o debutante Fukinaga levou dous premios en Sundance e o principal galardón de Deauville.

Este estadounidense explica, en correcto español, que o empezou "como a investigación para un curto na universidade fai cinco anos". O curto -Vitoria para Chinés- empezou a ir de certame en certame ata que lle propuxeron no laboratorio de guión de Sundance que desenvolvese un longo. E Fukinaga considerou que a emigración continuaba tendo o seu interese. "As maras aparecen porque os inmigrantes cruzan o seu territorio nos trens e teñen que pagarlles peaxes". O cineasta detense para recordar a Christian Poveda, o fotoperiodista recentemente asasinado polas maras, e cuxo documental A vida tola estréase hoxe tamén en España, por fin, en cines comerciais. As maras nacen cando volven ao Salvador os inmigrantes e os seus fillos que fuxiran a Los Ángeles durante a súa guerra civil. Algúns absorberon alí a cultura das bandas e radicalizárona no Salvador. "Eu centreime nesa viaxe, non tanto nos seus problemas á chegada, porque está pouco descrito. Suavicei a violencia, que é maior, en pos de que o público non perdese de vista aos personaxes".

Outro cineasta que incide en como os inmigrantes intentan entrar en Estados Unidos é o mexicano Rigoberto Perezcano, co seu filme Norteado, que puido finalizarse grazas a gañar os tres premios do ciclo Cine en Construción do certame de San Sebastián. Norteado chegará aos cines españois o próximo marzo. Perezcano vén do documental. "E manteño esa dureza e ese drama nos primeiros minutos porque fala de algo moi serio, a emigración", di. Norteado devén despois en ficción, aínda que sempre con verosimilitud. "Mentres haxa desigualdade e marxinación e non se reparta a riqueza social, haberá migración. E oxalá non diminúa o caudal de películas. Dá moitísimo xogo porque se entrecruzan moitísimas historias". Os seus protagonistas intentan cruzar a Estados Unidos en agochos moi similares aos que se usan para entrar a España desde África. "O fame agudiza o enxeño".