Castellano pasou por varios países do Terceiro Mundo, pero para el Moria (que, tras un incendio, recolocouse noutro campo de refuxiados), é “o peor que vin: nos campos de Sudán do Sur estaban mellor que alí”. Para o xornalista é “o maior centro de vulneración de dereitos, o paradigma de todos os incumprimentos, e en chan europeo”. Viu a xente almacenada na ladeira dunha montaña “coma se fose un parking, sen espazo”, con augas fecais correndo, en tendas de campaña e entre o “desinterese” das administracións.

Cos anos, e ata o incendio de 2020, as condicións fóronse deteriorando. Montáronse algúns baños químicos doados por ONG e Médicos sen Fronteiras situou unha instalación de emerxencia, pero a maioría da axuda era privada e “o abandono do cumprimento das garantías legais, total”. A repartición de comida era “irregular e escaso” relata Castellano, e foron os propios refuxiados os que montaron pequenas aulas para dar educación aos centenares de nenos que se apiñaban no campamento.

As protagonistas de Moria son dúas refuxiadas reais do campo, unha afgá e outra iraquí, interpretadas respectivamente por Marta Vise e Ruth Sánchez. A primeira actriz conta que para a obra elixíronse entre as entrevistas “as historias máis cribles para o público, as máis, entre comiñas, lixeiras: as outras que se atoparon eran tan tolas e terribles que podían parecer ficción”. E mesmo as destas dúas mulleres inclúen experiencias que parecen doutro mundo desde a comodidade europea: guerras, bombardeos, feridas, desaparición de familiares.

No caso de Vise, enfrontarse con esta realidade deulle “un pouco de pudor” por porse na voz de persoas de carne e óso, pero ten claro que a obra se xustifica polo “respecto e a admiración por todo o que soportan” e como modo de denuncia da súa situación. “Cada función facémola por elas, e por tantas das que non sabemos nada, e que se ningunean” conta.

¿E por que aceptan vivir desta maneira, que lles dá forzas? Para Vise, trátase dunha cuestión sinxela: “foxen da morte”. “Escapan da guerra, teñen fame, son represaliados políticos, están ameazados de morte” enumera a actriz “motívaos a supervivencia física e poder atopar unha vida digna, vivir ben, en paz, coas súas familias. Non hai máis, é así de terrible”.

O mesmo pensa Castellano, que afirma que só se sacou destes campos a casos “absolutamente extremos” e algúns centos de menores, pero que indica que a desatención “parece unha estratexia: desincentivar a chegada maltratando á xente”. Aínda así, afirma que non coñece casos de refuxiados que se volveron voluntariamente aos seus países. “Todos os que chegan deixan atrás historias de gran sufrimento: aínda que Europa sométaos a esta tortura, segue sendo mellor que aquilo”.

A estratexia migratoria europea de fronteiras pechadas, para o xornalista, é “persistir no erro: as razóns que a xente ten para fuxir son moitísimo máis poderosas, así que segue vindo e morrendo máis xente que nunca: o ano pasado, 4.400 persoas tentando chegar a España”.

A alternativa, considera, pasa por dar un acceso “de verdade” ao refuxio e ao asilo, e introducir traballadores que considera necesarios para a economía europea. “E nunha visión máis idealista, a única forma de que a xente non morra é que fagamos algo para que a desigualdade non siga devorando aos países en vía de desenvolvemento” engade. Para iso, pide imitar a outros países, como Canadá, que “acepta máis refuxiados que toda a Unión Europea” e Colombia, que regularizou “a máis dun millón de venezolanos”.

Vise xa realizou outras obras sobre os dramas da inmigración, como Me chamo Suleimán, e defende que estas historias son “necesarias”. Representando aquel traballo, sobre a viaxe de moza de Mali ata Europa, atopouse con varios espectadores que pasaron por situacións similares e “tras a obra achegáronse a darme un abrazo, agradecidos, coma se fose unha irmá”. Momentos “emotivos” que, xunto coa experiencia de implicarse en temas “afíns ao meu pensamento” fana sentirse “moi completa”.