Foxen a un país descoñecido. As súas maletas van cargadas de poucas certezas e moitas incógnitas sobre o futuro que lles espera. Pero sen dúbida será mellor que as ameazas, extorsións, agresións, persecución política ou guerras que queren deixar atrás. Moitos venden as poucas propiedades que teñen e toman un avión simulando unha viaxe turística, pero o billete só é de ida. Miles de homes e mulleres ven obrigados a abandonar cada ano a súa casa e pór rumbo a outros países por motivos de seguridade, ameazados pola situación política, económica ou social na súa terra, vítimas das pobres condicións de vida ou da represión do Goberno de quenda. España é un dos principais destinos de quen buscan asilo. Tras Alemaña, Italia, Francia, Grecia e o Reino Unido, España é o país da UE con máis solicitudes de protección internacional: preto de 117.000 presentadas en 2019, unha cifra marca desde que se aprobou a lei de asilo en 1984 e que supón o dobre que as rexistradas o ano anterior (máis de 54.000). Galicia non é unha excepción nestas fuxidas forzosas por motivos políticos, de raza, relixión, nacionalidade, pertenza a determinado grupo social, de xénero ou orientación sexual.

En 2019, último ano do que o Ministerio do Interior dispón de datos detallados por comunidades autónomas, un total de 3.672 estranxeiros buscaron refuxio en Galicia —a maioría cidadáns venezolanos—. Trátase duns precedentes que supón un 160% máis que as 1.408 peticións de protección recibidas só un ano atrás. Ou o que é o mesmo, a comunidade galega recibe xa unha media de 10 solicitudes de refuxio cada día cando fai un lustro tramitáronse 45 en todo o ano.

Detrás deste repunte están as peticións de permiso humanitario, un trámite que hai anos reservábase para casos excepcionais, por exemplo traslado dun neno de África para someterse a unha operación. Pero o Goberno de Sánchez estendeu esta modalidade a estranxeiros procedentes de países cunha situación política delicada, como Venezuela, Colombia ou Perú, segundo detalla Miguel Fernández, portavoz do Foro Galego dá Inmigración. O 70% das peticións relacionadas con cuestións humanitarias na comunidade —apunta— son resoltas favorablemente.

No últimos cinco anos, as demandas de protección internacional en Galicia superaron as 6.000, das que o 60% de todo este período concentráronse en 2019. Ese ano as peticións multiplicáronse por 80 respecto de fai un lustro. A tendencia experimentada na comunidade supera o repunte medio no conxunto do país, que entre 2015 e 2019 multiplicáronse por oito —pasouse de 14.560 a case 117.000—.

Mentres as solicitudes de quen foxen da guerra en Siria e do conflito no leste de Ucraína con Rusia mantivéronse estables nos últimos anos, as demandas de cidadáns de Latinoamérica experimentaron un incremento. Desde 2016 Venezuela ocupa a primeira posición. E con moita diferenza. A represión é a causa esgrimida por un crecente número de venezolanos que buscan refuxio na comunidade galega.

No mapa nacional, Galicia ocupa o sexto posto en solicitudes de asilo, con Madrid á cabeza (máis de 55.000), seguida de Cataluña (13.278), Andalucía (10.429), Comunidade, Valenciana (7.509) e País Vasco (4.827). Pero é a cuarta autonomía onde máis aumentaron as solicitudes en 2019 (161%), por detrás de País Vasco (202%), Aragón (172%) e Madrid (166%). No extremo oposto colócanse A Rioxa, Estremadura, Cantabria, Navarra e Baleares, o cinco territorios que quedaron por baixo do milleiro de peticións. O menor repunte rexistrárono Cantabria (23%), Canarias (48%), Cataluña (65%) e Murcia (67%).

Ese período de dous anos que adoita tardar a resolución da petición convértese nun subterfugio para os demandantes xa que ao tres anos de chegar a España poden tramitar a residencia por arraigamento. Para iso necesitan demostrar que teñen medios para subsistir no país, é dicir, un contrato laboral.

A pesar de que España está entre os países con máis solicitudes de protección internacional, só dá o visto e prace á 35% fronte ao 45% da media, segundo datos da Comisión Española de Axuda ao Refuxiado (CEAR).

Restricións nas axudas

Desde o 1 de xaneiro, os cidadáns que pidan asilo en España non poden acceder a toda a cobertura do programa de acollida ata que se resolva favorablemente a súa petición. A Secretaría de Estado de Migracións ditou este ano unha instrución para aliviar o sistema para potenciais refuxiados que desde 2019 afronta un aumento vertixinoso de solicitantes que provocou o desbordamento dos servizos administrativos que realizan as xestións relacionadas coas demandas de protección internacional. A nova norma reserva o acceso dalgúns beneficios, como o apoio económico ás persoas recoñecidas co status de refuxiado ou a protección subsidiaria, un proceso que adoita demorarse ata os dous anos.

Apoio aos refuxiados

Desde hai xa dous anos, a Rede Galega en apoio ás persoas refuxiadas denuncia o primeiro xoves de dada mes as mortes que “provocan as políticas de migración e refuxio da Unión Europea, tamén as de España”. Na cita programada para hoxe, convocada para as 20.00 horas na praza Cervantes de Santiago, o chamado Círculo do Silencio reivindicará “os dereitos esquecidos das persoas migrantes e refuxiadas, fronte ás políticas —denuncian— racistas e discriminatorias da UE e do Estado Español”. Ademais, o colectivo cuestiona a falta de actuacións por parte do Goberno autonómico ou dos concellos que permitisen “atenualas”.