Unha sentenza europea impide a España expulsar inmigrantes só por estar en situación irregular

(13/11/2020)

Unha sentenza europea impide a España expulsar inmigrantes só por estar en situación irregular

Interior imparte, tras o fallo, novas instrucións á Policía para que soliciten circunstancias “agravantes” que permitan a deportación

Óscar López-Fonseca|María Martín
Madrid - 13 nov 2020 - El País

Un inmigrante que pasou polo centro de internamento de estranxeiros (CIE) de Aluche pousa fronte á súa fachada.

Pau xudicial á política migratoria do Ministerio do Interior. Unha recente sentenza do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE) impide a España expulsar inmigrantes só por estar en situación irregular. O fallo obriga ao Goberno para aplicar a propia Lei de Estranxeiría española que impón multa en casos de estancia irregular e só contempla a expulsión de estranxeiros sen papeis cando existan circunstancias agravantes. A Policía Nacional xa ditou novas instrucións para o cumprimento desta sentenza nas que ordena aos axentes que prioricen aqueles expedientes nos que sexa posible motivar a expulsión con “elementos negativos” da actuación do inmigrante fronte a aqueles nos que a única infracción é a súa situación irregular en España.

O criterio a seguir imposto pola sentenza só afecta as expulsións, que se executan con estranxeiros que xa están en España en situación irregular, e non ás devolucións, unha figura administrativa distinta aplicada a aqueles que tentan entrar en territorio español en patera ou outros medios. O ano pasado,  Interior logrou concluír a expulsión aos seus países de orixe de 4.677 persoas e a devolución doutras 6.476 persoas, segundo datos oficiais obtidos a través do Portal de Transparencia. En total supoñen preto dun 30% das 37.890 ordes que se ditaron contra estranxeiros para que abandonasen territorio español, segundo Eurostat. A porcentaxe de expulsións e devolucións está por baixo da media europea (36%), pero supuxo un incremento respecto a 2018.

O tribunal europeo pronunciouse sobre a política de expulsións de España o pasado 8 de outubro despois de que o Tribunal Superior de Xustiza de Castela-A Mancha expuxese o ano pasado unha consulta prexudicial ante o recurso dun cidadán colombiano residente en España ao que, en xaneiro de 2017, a Policía incoou un expediente de expulsión por non ter permiso de residencia en vigor desde facía catro anos. A Subdelegación do Goberno en Toledo e, posteriormente, un xulgado do Contencioso-Administrativo deron luz verde a esa expulsión. Con todo, o tribunal castelán manchego que estudou o recurso do interesado considerou que este unicamente carecía de permiso de residencia en vigor, polo que pediu ao TJUE que aclarase como debía proceder España. Se podía aplicar a directiva de retorno da UE de 2008, que permite aos estados membros expulsar aos inmigrantes indocumentados sen máis requisitos, ou a Lei de Estranxeiría española, que contempla a imposición dunha multa para eses casos e só a expulsión cando haxa circunstancias agravantes. O Tribunal Supremo español xa avalara aplicar a directiva europea.

No seu fallo, o Tribunal de Xustiza da UE conclúe que, no caso de España, debe prevalecer a normativa nacional, máis favorable ao inmigrante, e, por tanto, só pode expulsar a aqueles estranxeiros se, ademais da situación irregular, “existen circunstancias agravantes”. O doutor Diego Acosta, catedrático de Dereito Europeo e de Migracións na Universidade de Bristol (Reino Unido), destaca que a sentenza do Tribunal europeo “contradi a xurisprudencia do Tribunal Supremo e establece que España ten que seguir aplicando a lei española de estranxeiría e non a directiva de retorno”. Acosta recalca que con iso, “ante unha situación de irregularidade migratoria, é dicir cando un cidadán non europeo non ten un permiso de residencia ou o mesmo está expirado, a regra xeral é a aplicación dunha multa” e que “a expulsión só sería posible cando, seguindo a lei española, ocorran outras circunstancias ou datos negativos que ameriten a expulsión no canto da imposición de multa”.

Tras facerse pública a sentenza, Interior elaborou o 23 de outubro un documento no que, tras destacar o que considera “un cambio de criterio” do tribunal europeo, imparte novas instrucións aos policías para elaborar os expedientes sancionadores obviando xa a directiva europea. Nesta circular, á que tivo acceso O PAÍS, o máximo responsable da loita contra a inmigración irregular, o comisario Juan Enrique Taborda, e o número dous da Policía, o tamén comisario José Ángel González, ordenan aos axentes motivar, a partir de agora, os retornos forzosos con algo máis que a simple ausencia do permiso de residencia e insta a incidir nos “elementos negativos ou agravantes que xustifiquen a proporcionalidade da medida [de expulsión]”.

O documento policial pon seis “exemplos” destes “elementos negativos". Así, sinala que será motivo suficiente para tramitar a expulsión que o inmigrante fose detido pola comisión dun delito ou que teñan antecedentes penais; que invocase unha falsa nacionalidade; que houbese unha prohibición de entrada anterior; que careza de domicilio e documentación; que incumprise unha orde de saída obrigatoria, e que non exista posibilidade de comprobar como e cando entrou en territorio español por falta de documentación ou a ausencia nesta do selo de entrada. Con todo, deixa aberta a porta a que os axentes atopen “outros elementos concorrentes que, ao seu xuízo, poidan motivar dita proposta [de expulsión]”.

Fontes policiais admiten non saber aínda en que medida o fallo afectará o número de expulsións. Pola súa banda, as fontes xurídicas consultadas sinalan que “os requisitos que a policía establece para aplicar a sentenza son, na práctica, tan amplos que é posible que non teña un gran impacto”. Unha das excepcións máis claras que podería beneficiarse da aplicación da sentenza sería un estranxeiro que entrase de forma regular en España e logo caese na irregularidade, que non teña antecedentes penais, que manteña a súa documentación e conte con domicilio. Esa era a situación do cidadán colombiano cuxo recurso provocou o fallo da xustiza europea.