Un dos logros dos que Galicia pode presumir é o de ter traspasado as súas fronteiras, facendo chegar o seu idioma, cultura e tradición non só ao resto de España, senón tamén a boa parte do mundo. Pero parte do mérito débenllo aos máis de cento cincuenta centros galegos inscritos no Rexistro de Galeguidade que loitan a diario por preservar a esencia de Galicia. Con todo, este non é un número pechado, senón que se trata dunha lista revisable e en continua actualización. Moi pouca xente coñece as accións e obxectivos destas embaixadas populares, o certo é que todas elas, dunha ou outro xeito, comparten a mesma meta: manter os lazos con Galicia, así como divulgar todo o relacionado co patrimonio cultural galego.

Con todo, moitos destes centros viven agora unha etapa de menos esplendor, que se traduce na caída de socios e, en moitos casos, na baixada de ingresos. Como consecuencia, moitas destas entidades botaron o peche, como no caso da Casa de Galicia en Nairobi (Kenia), a única que había no continente africano. Pero outras combaten ao contraxeito para cumprir coa súa tarefa principal.

Ao presidente da Xuntanza de Galegos de Alcobendas -que conta con 1.300 socios-, Ovidio Cadeas, cústalle atopar o lado positivo da situación actual, e explica: «Creo que os centros galegos están a ir a menos, porque o seu futuro está en mans da mocidade, e normalmente os mozos non se integran». Aínda así, esta casa rexional pode presumir de ser a única de Alcobendas que conta cun grupo de xente nova. O tesoureiro do Centro Galego de Salamanca -185 socios-, José Luis Muñoz Riveiro, comparte esta opinión e conta que, «a pesar de que é complicado captar o interese da xente nova, unha das nosas últimas iniciativas, o grupo de gaitas, pretende que a mocidade se interese máis polo centro».

As máis activas

Un pouco máis cara ao norte atópanse dous das casas rexionais máis activas de toda Europa. Desde 1973, a Irmandade Galega na Suíza -340 socios- reuniu a boa parte dos galegos que se atopan na cidade de Xenebra. A súa presidenta, Ana María Mera Rodríguez, asegura que o futuro destas embaixadas non oficiais depende de que «a xente maior transmita as orixes galegas á xente máis nova, pero si fano, estes centros van seguir cos seus labores, e non só chegarán ás segundas xeracións, senón tamén ás terceiras. Galicia no exterior segue estando moi representada». Entre Suíza e Austria atópase o Centro Español Santiago Apóstolo do principado de Liechtenstein -150 socios-, unha pequena asociación que busca congregar aos 400 galegos que viven no país (aínda que polo momento non está inscrito no Rexistro de Galeguidade). Alí, a situación non é diferente e o seu presidente, Manuel Figueroa, conta que «fai uns quince anos, chegamos incluso a ter 800 asociados, agora non é así, o número de socios baixou. Ademais, hai pouca xente disposta a traballar, eu agora teño 54 anos, e non vexo que ninguén queira substituírme na dirección do centro».

Independentemente do país, os centros galegos ofrecen un amplo abano de actividades, iso si, cada un deles cunha ou outra finalidade. Así, tanto en España como no resto de Europa, adoitan preocuparse máis por reavivar as raíces culturais de Galicia, mentres que en América se centran, fundamentalmente, no labor sociosanitario.

Na Xuntanza de Galegos de Alcobendas, tal e como explica Cadeas «celebramos todas as festas típicas, como o magosto, o día de Galicia, o San Xoán». Pero, como non podía ser doutra forma, a celebración máis multitudinaria inclúe o produto estrela de Galicia, o marisco. «Ao principio celebrábase menos días, pero agora dura unha semana. Vén moita xente e algúns incluso din que é mellor que a festa do marisco do Grove» presume Cadeas.

Na Irmandade Galega na Suíza tamén deixan sitio para as gaitas, e Ana María Mera Rodríguez comenta que «procuramos recuperar o noso folclore para divulgalo ante a sociedade suíza. É curioso, porque lles encantan os nosos traxes típicos».

No Centro Español Santiago Apóstolo de Liechtenstein, non só o folclore e a tradición teñen un papel protagonista, senón que «tamén intentamos botar unha man aos españois e galegos que chegan a Liechtenstein, axudándolles, por exemplo, a atopar un traballo aquí», conta Figueroa.

Xa no continente americano, o Centro Galego de México ofrece aos seus socios -uns 1.100 - unha infinidade de festas e actividades culturais. Pero ademais, desde o ano 2010, dispoñen dun servizo sanitario totalmente gratuíto para emigrantes e fillos de emigrantes. Trátase dun servizo moi común entre as casas rexionais latinoamericanas, e que as diferenza claramente con respecto ás de Europa.

Un futuro incerto

Todas as actividades, cursos e tradicións que día a día levan a cabo estes centros son froito do traballo de quen loitan por manter vivas as súas raíces galegas. Estas casas rexionais forman xa parte da sociedade galega, e se han ir convertendo nun dos valores máis importantes de Galicia. As casas rexionais están a proba, pero queda claro que, sempre que haxa esforzo e constancia, Galicia resistirá no exterior.

A descoñecida Lei de Galeguidade

Aínda que moi poucos os saben, Galicia conta cunha lei que regula esta participación social, económica e cultural no exterior. Esta norma recibe o nome de Lei dá Galeguidade, e a súa importancia quedou xa reflectida no Estatuto de Autonomía. Con todo, no ano 2012, a Lei dá Galeguidade sufriu grandes cambios que perseguían, fundamentalmente, actualizar o rexistro de comunidades galegas no exterior. Para iso, esta lei completamente renovada empezou a recoñecer catro categorías de centros: centros galegos, centros colaboradores coa galeguidade, centro de estudo e difusión da cultura galega e as redes sociais. Cada un cunhas características e funcións distintas.

«A presenza dos centros mantivo máis viva a Galicia non resto do mundo»

A existencia dunha lei que regule esta vida no exterior faise realmente necesaria, e é que, desde sempre, os galegos atravesaron as fronteiras da comunidade, chegando a case calquera parte do mundo. En palabras do Secretario Xeral de Emigración da Xunta, Antonio Rodríguez Miranda «Galicia, a pesar do que pode pasar noutras comunidades autónomas, precisa dunha lei que regule esta participación, porque é unha comunidade que transcende as fronteiras xeográficas e que ten una poboación que está fóra deses lindes».

Como representante da Secretaria de Emigración, Miranda recoñece que «aínda que non podemos saber cantos centros galegos hai, si que podemos asegurar que todos son realmente importantes, xa que a súa presenza mantivo máis viva á Galicia no exterior. Son auténticas embaixadas non oficiais». Cada unha delas naceu por unha ou outra motivación, pero teñen en común o interese de conclúe «traballar polo común sobre o individual», Miranda.