O pai de Luis emigrou de Lugo a Cuba con 16 anos e tardou catro en aforrar o suficiente como para poder devolver ao seu pai o diñeiro que lle prestou para a pasaxe. Traballou e traballou. De camareiro, de carboeiro e do que xurdise. Cando aforrou un dinerito comprou un piso e púxoo en aluguer. E seguiu traballando. E logo comprou outra propiedade e outra. Foise facendo cun capital e tras corenta anos de sacrificios logrou triunfar. O seu soño tornouse en pesadelo o 1 de xaneiro de 1959, cando a revolución de Fidel Castro non só trouxo o fin da ditadura de Batista, senón tamén a expropiación de todos os bens deste lucense e doutras 600 familias galegas. «Corenta e dous anos traballando e volveuse cunha camiseta, un pantalón e unhas chanclas», laméntase Luis sen poder evitar emocionarse ao evocar o recordo do seu pai.
Como Luis, máis de cen fillos e netos de emigrantes galegos en Cuba que se volveron co posto reuníronse onte en Santiago para informarse sobre as súas posibilidades de reclamar o que un día a revolución quitoulles. A empresa 1898 citoulles para ofrecerlles representar os seus dereitos a cambio dunha comisión do 30 %. O seu director xeral, Jordi Cabarrocas, cre que hai moitas opcións de éxito e por iso está disposto a asumir o risco de traballar sen solicitar ningunha cantidade inicial.
Con todo, Luis é escéptico. E iso que conta con documentos notariais e un rexistro de todo o que lle expropiaron ao seu pai. Carmen Folgar, de Brión, tampouco se fai moitas ilusións, pero non quixo deixar pasar a que talvez sexa a última oportunidade da súa familia de saldar as contas coa historia. Acode cunha carta do seu tío Ramón de 1959 na que enumeraba todo o que tiña en Cuba. O remitente escribiu desde o hotel Tullerías, un dos que posuía na Habana, pero tamén rexentou outros negocios como zapaterías e comercios. «Meu tío conseguiu saír da illa, pero alí quedaron outros familiares, tamén sen nada, que despois lograron chegar a Miami», explica a muller.
A capital de Florida foi a mellor vía de escape para os galegos que non abandonaron Cuba nos primeiros anos da revolución. «Ao chegar, o goberno americano pagoulles unha pensión, moito máis do que fixeron en España por nós», afirma Luis.
Unha situación pola que tamén pasou a familia dun estradense nado en Cuba que deixou a illa con só dous anos e que onte tamén acudiu á reunión. Os seus pais e el regresaron no ano 70. «Deixamos alí todo e voltamos co posto», asegura. A esperanza duroulle pouco, porque nada máis chegar á cita explicáronlle que sen documentos que acrediten as propiedades e o diñeiro dos bancos que lles foron expropiados é moi difícil que a súa reclamación prospere.
Entre os galegos expropiados pola revolución hai tantos casos como afectados. Algúns, como Gonzalo Vázquez, xa cobraron polas expropiacións tras o convenio que Felipe González asinou con Fidel en 1986. Tamén nestes casos 1898 cre que se pode reclamar, porque Cuba non pagou o seu parte e as cantidades recibidas son moito menores ao prezo dos bens incautados.
