Emigración e perda de apelidos corcubioneses

(24/09/2014)

Emigración e perda de apelidos corcubioneses

A falta de descendencia tamén fixo desaparecer algúns moi enraizados

Escrito por:

LUIS LAMELA/La Voz

24 de setembro de 2014  

 

O estado moral do pobo -de Corcubión- corresponde ao seu nivel económico, e existe aquí unha curiosidade intelectual e unha cultura media moi superiores á de centros urbanos do mesmo tipo. (Victoriano García Martí, escritor, 1926)

Corcubión é, sen ningunha dúbida, un pobo cun pasado enorme, aínda que non estamos moi seguros de ter un futuro, nin de si seguirá existindo como capital do partido xudicial, ou, simplemente, como municipio.

Pero, bo, non imos falar hoxe disto. Nós, os corcubioneses, sempre miramos ao mar con esperanza para buscar o noso destino. E a través da nosa historia vivimos do tráfico marítimo que chegaba e saía do noso porto, da pesca de baixura, das diversas actividades artesanais e industriais ou de transformación relacionadas co medio mariño, da prestación de servizos á navegación e, tamén, aínda que moitísimo menos, da agricultura e da súa condición de capital xudicial. E, por todo iso, e por outras moitas cousas, a vida en Corcubión, pola súa realidade social e económica, estivo sempre marcada polo mar como camiño de saída, porque o mar foi esa vía preferentemente elixida por moitos de nós e dos nosos antecesores para emigrar a terras en principio estrañas.

Corcubión foi sempre un municipio pequeno, aínda que desde o século XIX e XX sufriu unha gran presión demográfica, provocando un profundo desequilibrio entre recursos dispoñibles e poboación. Isto, e a demanda de man de obra por parte de determinadas repúblicas hispanoamericanas no momento de abolirse a escravitude, fixo disparar naquelas terras o custo desa man de obra, ofrecendo uns salarios que serviron de imán para atraer a un gran número dos nosos antigos conveciños, emigrando a terras allende os mares. E, máis aínda, despois de publicarse en setembro de 1853 unha Real Orde que declarou permitida a emigración en España -exclusivamente para as colonias españolas e para os estados da América do Sur e de México-, unha emigración que xa anteriormente existía pero de forma clandestina, alcanzando as súas cotas máximas no último terzo do século XIX e nos trinta primeiros anos do XX: preto de 1.600.000 galegos emigraron nun prazo de 60 anos a Ultramar. E, entre eles, un bo número de corcubioneses.

Fluxo permanente

Foi, pois, un fluxo permanente de mozos e de familias enteiras de Corcubión que marcharon cara á diáspora -para América e outras terras, próximas ou afastadas-, desaparecendo numerosos apelidos enraizados durante xeracións neste pequeno solar patrio, a causa, como sinalamos, da emigración e tamén, noutros casos, por falta de descendencia, extinguíndose familias enteiras, nunha longa nómina na que aparecen apelidos como Agramunt, Alvarellos, Arán, Arau, Arias Campos e Arias Carreira; Barros, Becerra, Bermello, Bermúdez, Caramés, Carbonell, Cardalda, Caldeville, Carreira, Casal, Castro Rivas e Castro del Río; Cereijo e González Cereijo; César, Corbacho, Díaz Bermúdez; Diéguez, De Dios, Domenech, Escaja, Esmorís, Espinosa , Fábregas, Freire de Andrade; Ibarra, Justo Piñeiro; Lastres, Lavandeira, Lendoiro, Liberona, Lires, Melgar, Miñones e Bernárdez; Mosteyrín, Nemiña, Nimo, Oliveirais, Pardo, Pispieiro, Polo, Porrúa, Portabales, Prado, Quintana; Quintela, Recamán, Riestra , do Río Osorio; Ripoll, Rivera, Roselló Valdomar; Ruíz, Sagristá, Salvador Carreira e García Salvador; Sánchez Guimarey; Senande, Sendón, Subrido Muñiz; Tanarro, Teixidor, Tomé , Vaamonde, Verea, Vidott, Villanueva, Villaronga, Viqueira, Waldomar, Xampén..., entre outros moitos máis de familias con apelidos comúns.

Por distintos medios, a través do tempo todos eses corcubioneses que emigraron mantiveron unha moi estreita vinculación co seu pobo, entre eles, por medio da Asociación ABC do Partido Xudicial de Corcubión na Arxentina, verdadeiro centro aglutinador da nostalxia, da cultura, da solidariedade e dos costumes dos emigrantes da Costa da Morte en xeral, levando permanentemente a Corcubión no corazón ata que lles chegou o último suspiro de vida.

Para todos eles, que comezaron a súa vida neste pobo, Corcubión foi un lugar importante ao recordar con morriña os primeiros momentos vividos, os campos nos que respiraron, os cheiros que olfatearon, as rúas polas que corretearon, os veciños cos que conversaron e os amigos cos que xogaron, volvendo sempre co seu recordo a este lugar da súa infancia. «Corcubión. Os que che miramos desde estas hospitalarias terra de América, sabemos todo o que encerras de nobreza e hidalguía, e o noso cariño cara a ti, vai aumentando paulatinamente cos anos de ausencia que o destino nos ten deparados... Lonxe, moi lonxe estou de -esa- (aquela) terra bendita, onde descansan para sempre as venerables cinzas dos meus pais e avós, queira Deus que volva verche, e que ao acabar a miña vida, exhale o meu último alento nos teus fragantes brisas e estrelado Ceo»: é un fragmento dun texto do corcubionés Nemesio Cereijo Díaz, publicado en 1925 en Buenos Aires. Nemesio faleceu pouco tempo despois: o 21 de outubro de 1926 na capital arxentina).

Todos eses corcubioneses, como calquera outro emigrante, viviron inmersos nese pulso continuo que é o sobrevivir, sufrindo un permanente desgarramiento persoal en terras estrañas nas que fixaron as súas raíces. E os baleiros deixados polos trasterrados foron ocupados de forma progresiva por inmigrantes procedentes da área de influencia xeográfica e doutras zonas máis afastadas, asentándose neste pobo, a maioría das actuais xeracións que o habitan/habitamos, empobreciéndose co tempo a cultura emprendedora existente no Corcubión dos séculos pasados.