A sociedade que deu dúas escolas a Ois

(28/07/2014)

A sociedade que deu dúas escolas a Ois

Fillos de Ois celebra o centenario do colectivo de Bos Aires que proporcionou ao pobo a súa primeira escola digna n Os veciños tomaron a substitución e refundaron a sociedade en 1982

antares pérez coirós 28.07.2014 |La Opinión

De izda. a dcha., tres dos refundadores da Sociedade Fillos de Ois e un dos socios. a opinión

Inauguración da escola de Ois do Fontelo, actual sé da sociedade. l.ou.

 

O legado da emigración na comarca, fundamental para garantir a educación durante as primeiras décadas do século XX, está de aniversario. A sociedade Fillos de Ois de Axuda Mutua, de Coirós, cumpre cen anos. pasaron xeracións e xeracións, fillos, netos, bisnietos... e os seus cimentos seguen en pé. Con novos usos e caras, a semente da emigración nesta localidade mantívose grazas á tenacidade dos veciños, que recolleron a substitución.

A historia da construción do edificio que alberga agora a sé da sociedade recreativa e cultural Fillos de Ois e que foi inicialmente unha escola revela as penurias dunha época na que resultou crucial a colaboración dos "fillos ausentes". Os veciños deste pequena parroquia de Coirós non dubidaron en recorrer aos emigrantes de Arxentina e solicitar a súa axuda para levantar unha escola digna.

A descrición do recinto que facía as funcións de escola naquel tempo é máis que elocuente das estrecheces que soportaban os veciños deste pequeno núcleo rural. "Carece dos máis rudimentarios principios higiénicos e pedagógicos, sen xardín nin patio, [...], sen ventilación nin luz e dotado dun escasísimo mobiliario prehistórico. Por iso queremos suprimila, aínda que era mellor queimala e aventar as súas cinzas", pode lerse na misiva que a xunta directiva formada en Ois envío en 1920 á os seus compatriotas alén do charco para promover a creación da escola.

O chamamento foi publicado no Correo de Galicia, como recolle un dos fundadores da sociedade Fillos de Ois e historiador afeccionado Manuel Fiaño no seu estudo sobre as orixes da escola. A petición deu os seus froitos e en 1933 inaugurouse a escola de Fontelo, grazas ás achegas dos "fillos ausentes" de Guantánamo, que colaboraron a dotar á parroquia dun centro provisional e de Bos Aires. O edificio definitivo reunía unhas condicións envidiables para a época e educou a varias xeracións ata pechar as súas portas en 1972 e centralizarse o ensino en Betanzos, no Vales Villamarín.

Paradójicamente, foron os seus últimos alumnos os que lle deron unha segunda vida ao edificio, que permaneceu abandonado durante anos, e á sociedade emigrante. Unha comitiva encabezada por Gonzalo Tizón encabezou a movilización vecinal , que logrou adquirir o edificio rescatouno da ruína. Esta segunda fornada de benefactores de Coirós, da que formaban parte Gonzalo Tizón, Manuel Fiaño e Miguel Gayoso, constituíu en 1982 a Sociedade Recreativa, Cultural e Deportiva Fillos de Ois, guiada polo mesmo espírito que a orixinal. "Implicáronse moitos veciños, a vida social e cultural concentrouse ao redor da sociedade", recordan os fundadores. E é que aínda quedanban moitas carencias por liquidar na parroquia. O colectivo recuperou a cabecera 4 Aldeas, que nacera en 1923 en Bos Aires e que desde o seu rexurdir en 1999 converteuse na única publicación periódica de Coirós.

A sociedade refundada centrou os seus esforzos en mellorar as dotaciones do pobo. Conseguiu cumprir un dos obxectivos frustrados dos seus antecesores: unha biblioteca. E, curiosamente, deu unha segunda escola a Ois. Unha de infantil que ocupa un á da planta baixa do edificio e que foi cedida para tal fin á Consellería de Educación. Ademais proporcionou un consultorio aos veciños que, ata entón, visitaban ao médico nunha taberna de Tizón.

pasaron cen anos da fundación da Sociedade Fillos de Ois en Bos Aires. Os seus herdeiros celebrarano ao grande coa inauguración o venres dunha exposición das escolas de emigrantes, un número especial de 4 Aldeas e múltiples actividades que se prolongarán durante o fin de semana.