É algo máis que learse a manta á cabeza e facer as maletas. A xa de seu complicada decisión de abandonar o país e irse a traballar ao estranxeiro -xa sexa a proposta da empresa ou persoal- é un camiño trufado de obstáculos. «A crise cambiou o perfil dos expatriados -traballadores cualificados desprazados polas súas empresas ao exterior entre un e cinco anos-, as condicións empeoraron e súmanse outras persoas, non só novas, que buscan oportunidades», explica Bárbara Pardo de Santayana, socia directora de Human Capital de Ernst&Young Avogados (E&E). Sábeno ben moitos cidadáns: desde o 2008, segundo datos do INE, ata mediados do 2013 (último dato dispoñible) case 20.400 galegos fóronse fóra. Non se especifica o motivo, pero se intúe: buscarse un traballo. É unha media de 10 casos cada día. Para o conxunto de España a cifra total supera os 260.000.
Non planificar suficientemente e levar resoltas as posibles eventualidades previamente, pode acabar dando ao traste coa experiencia. Aspectos como a fortaleza anímica, a burocracia migratoria ou onde tributar son factores que os expertos sinalan como claves a ter en conta á hora de saír a traballar fóra de España:
¿Hai un perfil máis adecuado que garanta o éxito no exterior?
Entre quen se marchan fóra, obrigados a buscar traballo; e entre quen xa teñen un posto en España e é a súa empresa quen os envía ao estranxeiro si hai un perfil «tipo», como se recolle no estudo de E&E: home, solteiro e, a miúdo, sen cargas familiares; para posicións moi cualificadas (dirección e coordinación). Sobre o «éxito» da experiencia, Óscar Izquierdo , do departamento de Human Capital, sinala como fundamental que coñeza ben o negocio, sexa flexible, domine idiomas e teña empatía. Porque a adaptación non é fácil.
Antes de viaxar. ¿E a burocracia migratoria?
«Dependemos da lexislación interna do lugar ao que nos imos. Por iso é eminentemente casuístico, incluso dentro da UE», subliña María del Mar Morales , de E&E. Un exemplo é que no Reino Unido (territorio Schengen) non se esixe trámite nin rexistro migratorio algún; en Alemaña si require rexistrarse, a pesar de pertencer tamén ao espazo Schengen. Suíza, que non forma parte da UE, tamén require autorización de traballo e ten en vigor ata o 31 de maio unha restrición. E se esta disparidade se dá no seo de Europa, todo se complica máis nos desprazamentos fóra da UE: sempre se requirirán permiso de residencia e traballo, no seu caso. Hai que diferenciar o visado de turismo (de 90 días de validez) do de negocios, que esixe visado de residencia.
¿Como adaptarse ao país de destino?
Da euforia á depresión, para regresar á normalidade. Simplificando, esas serían as fases que atravesa o expatriado e que arrincan coa «exótica», que dura dun a tres meses e é o momento no que o recentemente chegado de sinte como un turista. A seguinte, entre o terceiro e sexto mes, é a «fase de atención» e a persoa pode sentirse illada e disposta a regresar. Pero cara ao oitavo mes mellora o ánimo e comeza a adaptación (fase de «axuste»), para entrar na «normalidade» despois. «Aquí o traballador convértese nun bo guía para os novos incorporados e fai un bo desempeño do seu traballo», apunta o estudo.
¿E as cotizacións á Seguridade Social?
Este é un dos grandes quebradizos de cabeza. Para os traballadores con contrato en España, os que están expatriados temporalmente, non cambian as condicións, máis aló do cumprimento de requisitos mínimos establecidos pola lexislación do país de destino. Pero se a contratación se fai xa no país estranxeiro, esta será de acordo á súa normativa laboral. Por regra xeral, as cotizacións realízanse no lugar onde se prestan os servizos, aínda que hai casos nos que, ao non haber convenio bilateral con España, estase obrigado a cotizar aquí.
Cotizar no estranxeiro e acabar multado por non declarar a pensión
Ese é o drama ao que se enfrontan miles de xubilados galegos que traballaron anos no estranxeiro
Ese é o drama ao que se enfrontan miles de xubilados galegos que traballaron anos no estranxeiro. Agora Facenda está a multarlles por non ter declarado ao fisco a pensión que perciben doutros países, nos que cotizaron. Os afectados alegan falta de información, que nunca se lles advertiu diso. E sobre este problema alertan os especialistas de E&E, xa que talvez os puntos máis complicados son os da fiscalidade e as coberturas sociais de quen traballaron no estranxeiro.
A consultora insiste no concepto de residencia fiscal, que determina a tributación en España cando o contribuínte permaneza máis de 183 días no ano natural no país ou radique aquí a base das súas actividades e intereses económicos.
O residente en España tributa polo IRPF mentres que o non residente ten un tipo impositivo fixo do 24,75 %. Nisto é importante o ano de saída e de regreso ao país, xa que o resto do tempo tributará no país de destino e en España unicamente farao se ten hipoteca ou similar. Por contra, os residentes desprazados fóra pagan ao fisco pola totalidade dos rendementos o traballo, pero se lles aplican beneficios fiscais no exceso de retribucións que perciban por iso.
«A volta é unha materia pendente de case todas as multinacionais»
Federico Ávila Álvarez relata que o que lle animou a tomar a decisión de ir e que foi o atractivo da experiencia e o proxecto profesional
Conta que o que me animou a tomar a decisión de ir foi o atractivo da experiencia e o proxecto profesional en si. «Norteamérica era naquel momento un mercado practicamente virxe para nós e cunha importancia estratéxica clave para o crecemento do grupo no futuro», asegura.
Á decisión tamén contribuíu as condicións ofrecidas por Isolux: «É normal que empresas nestas situacións ofrézanche axuda en temas tan importantes como educación, fiscalidade, saúde ou vivenda, sobre todo nun país como Estados Unidos onde o sistema é tan distinto ao europeo».
Os primeiros meses
Federico recorda o proceso de adaptación. «Os primeiros meses son os máis difíciles. Hai que adaptarse a unha nova cultura, unha nova sociedade e en moitas ocasións, como no noso caso, a un novo idioma», di. Pero superada esa etapa, a valoración é moi satisfactoria.
Sobre a posibilidade de volver a España, o enxeñeiro vigués non ten a máis mínima dúbida: «Si, sen ningunha dúbida queremos volver no curto ou medio prazo. Estados Unidos é un mercado apaixonante e con grandes oportunidades, pero a nosa familia e amigos están en España e sabemos que, a partir dunha determinada idade, a adaptación na volta sería moi difícil para os nosos fillos».
Conta que a calidade de vida do americano medio é alta, «pero cun concepto moi distinto ao que temos os españois, e hai moitas cousas cotiás que botamos de menos. En definitiva, España é un gran país para vivir», asegura. Pero o regreso dun expatriado profesional non é tan sinxelo: «Nunca ten resposta fácil. É unha materia pendente nas multinacionais que coñezo».
