A reforma que ten en mente o Goberno persegue evitar episodios como os recentemente rexistrados en Ceuta, coa morte de quince inmigrantes, ou en Melilla, cos continuos saltos masivos. O último, onte mesmo, aínda que ningún dos inmigrantes que o intentaron conseguírono. Interior quere unha base legal para poder aplicar sen molestias o acordo de inmigración con Marrocos, que o país veciño asinou no 2012, que permite, segundo a interpretación do Executivo, devolver, en cuestión de minutos e sen maiores trámites, aos extracomunitarios sorprendidos entrando en territorio nacional.
Retocar un só artigo
Esa modificación legal, explican os especialistas consultados, aparentemente é simple se se teñen présas e poucos reparos. Pasa por reformar ou suprimir boa parte da actual figura das devolucións para encaixar dentro delas as expulsións exprés de inmigrantes sen papelorio. Os xuristas apuntan a que bastarían cambios case exclusivamente no artigo 23 do regulamento que desenvolve a lei de estranxeiría, do 2009.
Ese precepto é o que faculta a «devolver» a «os estranxeiros que sexan interceptados na fronteira ou nas súas inmediacións» sen necesidade dun «expediente de expulsión». O problema, para as pretensións de Interior, coa redacción actual é que, por unha banda, obriga a que o inmigrante sexa trasladado a comisaría para ser identificado e, por outra, concédelle dereito a asistencia xurídica. Estas condicións impiden, na práctica, as expulsións exprés.
Os xuristas do Executivo xa advirten de que a supresión destes trámites podería chocar coas normas comunitarias, en particular a directiva do 2008 sobre o retorno de nacionais de terceiros países que garante o «dereito efectivo» dos estranxeiros a recorrer calquera expulsión. Pero o maior problema é o propio acordo hispano-marroquí, que establece que para que se produza unha devolución ten que mediar antes unha «solicitude de readmisión» que debe ser presentada nos dez días posteriores á entrada ilegal e que en «ela se farán constar todos os datos dispoñibles» sobre o estranxeiro. No 99 % dos casos, os africanos que saltan o valo non levan un só documento que lles faga identificables.
As oenegués piden flexibilidade e oponse á devolución en quente
Propoñen medidas alternativas para combater a inmigración ilegal, un problema para o que non existen solucións inmediatas
«Non hai que pechar os ollos con algo que sabemos que pode volver pasar» reflexiona Mikel Araguás, de Andalucía Acolle, consciente de que a morte de 15 inmigrantes ilegais que intentaban chegar a nado á costa de Ceuta reactivou o debate sobre a idoneidade das políticas inmigratorias que se aplican en España. Representantes de varias oenegués dedicadas á integración reflexionan sobre o ocorrido e propoñen medidas para un problema con demasiadas arestas no que non existen solucións inmediatas.
Medidas a curto prazo
Respecto á legalidade vixente.
«Non é a mellor fórmula» sinala Mikel Araguás, de Andalucía Acolle, cando se lle pregunta pola intención de Interior de dar legalidade ás devolucións en quente. Araguás resume o sentir de moitas das oenegués que cren que na traxedia de Ceuta non se respectou a legalidade vixente, ao lanzar pelotas de goma á auga e devolver ao instante a Marrocos a 23 inmigrantes que chegaron a pisar a praia do Tarajal, o pasado 6 de febreiro. «Se non hai unhas regras claras do xogo dificilmente podemos construír unhas pautas de actuación respectuosas cos dereitos das persoas», sinala Carlos Arce, da oenegué Asociación Proderechos Humanos de Andalucía.
Un protocolo de actuación para a Garda Civil. A intervención da Garda Civil na fronteira do Tarajal ao utilizar material antidisturbios na auga para «delimitar trázaa», en palabras do ministro do Interior, levou a que se cuestionase esta medida. Iso levou a sindicatos da Garda Civil e da Policía a reclamar máis medios e un protocolo de actuación claro para saber como actuar en situacións semellantes.
Medidas a longo prazo
Sistemas de entrada e saída máis flexibles. «As actuais políticas públicas carecen de elementos de integración e só se centran nos fluxos migratorios», sinala Mikel Mazkiaran, secretario da Federación Estatal de SOS Racismo. «E facelo sen máis non leva a ningún sitio. Non se poden centrar todos os esforzos no control de fronteiras», argumenta Estrela Galán, portavoz da Comisión Española de Axuda ao Refuxiado. Por iso, Arce propón apostar por un sistema de entrada e saída de inmigrantes máis flexibles na UE, que permitan o seu regreso cando haxa un cambio de ciclo económico.
Fomentar a cooperación cos países de orixe. Soa a tópico, pero se en algo están de acordo todas as oenegués consultadas é que a axuda aos países en desenvolvemento é vital, se non para erradicar o problema, si para aliviar notablemente a presión migratoria. «Sería desexable que Europa establecese relacións comerciais máis equilibradas cos países do terceiro mundo», opina Arce. «Hai que traballar na orixe e é un labor de longo percorrido, porque non hai solucións inmediatas», considera Araguás, xa que «a política de valos e concertinas fracasou».
Maior implicación da UE. «España está a converterse no xendarme de Europa», cre Estela Galán, «e o que ocorre en Ceuta e Melilla non é distinto do que sucede en Lampedusa (Italia) ou en Grecia», afirma Araguás. Son os catro puntos quentes da inmigración ilegal cara a Europa, as portas que utilizan as mafias. «A UE ten que implicarse máis, pero con políticas diferentes, porque o enfoque estritamente policial falla», asevera Arce. «Hai que incidir nas causas. Existe especulación alimentaria e Europa ten o seu parte de responsabilidade en moitos dos conflitos armado existentes» conclúe Galán.
Loita contra as mafias. A máxima «canto peor, mellor», pódese aplicar ás mafias que trafican coas vidas dos inmigrantes. A maior dificultade maiores beneficios. «Agora as viaxes para cruzar o Estreito son máis caros e perigosos», explica Arce. E detrás dos coches kamikaze, as pateras e os asaltos masivos están sempre as mafias. «E cos medios actuais é imposible que se lles vaia a parar» explicaba Juan Amado, portavoz da Asociación Unificada da Garda Civil nunha recente entrevista radiofónica. «É necesaria a cooperación internacional para actuar contra as mafias», reclama Araguás consciente do perigo que supón nos montes que rodean Ceuta e Melilla haxa miles de inmigrantes esperando unha oportunidade.
