Como non todos os «galegos» que hai en Arxentina veñen de Galicia -debido ao seu tradicional humillante maioría, dan sobrenome a todos os españois-, «Cartas sobre o mar» é unha historia de galegos e asturianos en forma de 400 cartas e 170 fotografías, que retratan a emigración española entre 1880 e 1930.
«Isto aparece como unha homenaxe a tantos inmigrantes que cruzaron o mar só coa esperanza de atopar unha vida mellor», explicou a Efe María del Carmen Sánchez, a autora da mostra, unha arxentina neta de asturianos.
O material exposto mestura documentos orixinais e fotomontaxes artísticas que plasman a mirada da autora sobre este fragmento da historia común de España e Arxentina, onde se di que todos os arxentinos «baixaron dun barco» pola gran importancia que tivo a inmigración na construción da sociedade. «As cartas dan voz a eses miles de protagonistas que formaron este país», recalcou a responsable da exposición, que pode visitarse no Teatro San Martín de Buenos Aires.
«Sabemos que o proxecto da xeración do (18)80 era eliminar á poboación indíxena e poboar con europeos. Nos documentos da época móstrase moi claramente como se publicitaba este país e outros, como Cuba ou Brasil, en Europa», recordou. Sánchez viaxou ata España para recompilar documentos da migración asturiana e galega, nunha viaxe pola memoria que lle resultou conmovedor porque «todos tiñan nostalxias, todos tiñan desexos de volver... e aí, nas cartas, está todo». «Cando empecei a ler as cartas sentín como que me estaba metendo nun mundo que era doutro. A carta é unha liña entre dous puntos e eu metíame nesa liña. Era como violar unha intimidade», se sinceró.
Unha desas historias, recollida nunha misiva datada o 25 de marzo de 1923, é a de Francisco González, un español que desembarcou en Buenos Aires e escribiu a Abelino Rodríguez, en España, para contarlle a súa desesperada viaxe ata atopar ao seu contacto arxentino, un tal da Sota.
«Para chegar onde estaban os da Sota pasei mil calamidades. Cheguei a Buenos Aires un venres ao mediodía. Eu andaba buscando e preguntando por don Paco da Sota e non o atopei, nin a un coñecido se queira. Eu non tiña nin un centavo, andaba dun lado para outro e non coñecía a ninguén, e dicía unha e mil veces ¿para onde ir? Sen diñeiro, sen ningún coñecido... Estaba por tirarme ao mar».
Francisco González si que atopou a de a Sota, pero non todas as historias de inmigración terminaron cun final feliz. Uns fixeron fortuna, outros non, houbo quen non viviu para contalo, quen volveron a España e quen se quedaron para sempre en Arxentina.
O motivo máis frecuente para os máis de tres millóns de españois que emigraron a Latinoamérica nesa época, foi o económico: a procura de emprego para fuxir da fame, xa que na Europa industrializada sobraba man de obra e os pequenos campesiños non tiñan acceso ás terras.
Moitos daqueles que chegaron a chan arxentino fixérono coa misión de atopar a forma de manter ás súas familias, que se quedaban en España.
A viaxe en barco duraba corenta días nos que, a pesar da fortuna que custaba o billete, a aglomeración, a falta de limpeza, a comida escasa e o mareo eran o pan de cada día.
«Moitas veces empeñábase todo para pagar unha viaxe», contou Sánchez.
Durante os primeiros días, o Goberno arxentino daba asilo gratuíto aos recentemente chegados no Hotel de Inmigrantes e pagáballes un billete de tren para ir ao destino onde tiñan que ir traballar.
Ademais da exposición, esta iniciativa impulsada polo Museo da Emigración Galega na Arxentina (MEGA) comprende tamén a proxección do documental «Entre ventos e mareas» e a intervención teatral «Travesía».