O anuncio de peche (tecnicamente, «suspensión de funcións a partir do 15 de setembro», segundo unha nota informativa da Embaixada) da axencia consular de Basilea, en Suíza, empeorará a situación administrativa de miles de emigrantes galegos de primeira e segunda xeración. E da actual, a terceira, nun momento de repunte de chegadas ao país helvético a ritmos semellantes aos dos anos oitenta pola crise, coa diferenza de que entón había moito traballo, e agora non.
O peche programado, aínda que non definitivo, sería máis amplo que a representación diplomática, que quedará centralizada en Berna (a máis de 100 quilómetros), xa que tamén afecta á asesoría da Consellería de Emprego e Asuntos Sociais, e á Agrupación de Lingua e Cultura Españolas, implantando clases semipresenciales para os alumnos. Os españois potenciais que fan uso destes servizos desde varios cantóns roldan os 10.000, e a porcentaxe de galegos, oficialmente rexistrados, oscila entre o 40 e o 50 %, polo que os afectados orixinarios de Galicia poden chegar a ata os 5.000.
A posibilidade de peche provocou unha reacción en cadea de numerosos colectivos con sede na cidade suíza, coa creación dunha plataforma que preparou unha concentración para o luns, e outra o día 22 frontes ao consulado. Quere evitar custe o que custe o peche, e de feito onte pola tarde, talvez por esta presión, xa recibiron algunhas chamadas no sentido de que talvez algúns servizos puidesen manterse.
Un dos seus membros, o avogado e empresario Daniel Ordás, de orixe asturiana, apunta unha inmensa listaxe de inconvenientes para os españois no caso de que a clausura leve a cabo. Entre eles, que moitos dos usuarios frecuentes, emigrantes dos anos sesenta, son maiores e non poden viaxar sos a Berna, ou que agora están chegando moitos mozos que non coñecen o idioma nin o mercado laboral ao que van, e xustamente o que debería facer España é reforzar a atención, non suprimila. Apunta incluso que o de Basilea é o «modelo a seguir», con poucos gastos e un funcionamento exemplar, e que o argumento da crise non é aplicable, xa que xera máis gastos a súa ausencia que a súa presenza, ademais de todos os problemas para as familias para as clases de español ou as xornadas de perda de traballo.
Aurora García Bouzada, con pais procedentes de Lugo e Pontevedra, tamén forma parte da plataforma recentemente constituída, e coincide nos argumentos. «A verdade é que hai moitos pais moi preocupados», indica. «Cada vez hai máis xente, e quitan a axencia, non se entende», quéixase.
Consello de Residentes
José Manuel Otero Duarte, presidente do Consello de Residentes Españois (CRE) da demarcación consular, xa mantivo reunións con representantes da Administración na capital suíza, e tampouco entende o desmantelamento. «O máis fácil é pechar», laméntase. Residente en Lyss, traballador en Suíza desde hai 25 anos (ten 49), asegura que entre todos están a traballar para evitalo. «É moi necesario para facer calquera xestión, cousas de residencia, de pasaporte, de traballo, por iso hai tanta xente en contra de que peche», explica. Coñece en detalle a situación de quen chegan a Suíza en busca de emprego, para os que esta oficina sería un apoio. «Está vindo moita xente, sen traballo e sen cartos, a min chámame moita xente», sinala.
Ramón Carreira Collazo, presidente da asociación Sementeira, que desde hai décadas promove a cultura galega e agrupa a parte da colectividade, cualifica o anuncio como «barbaridade», e explica que a entidade prepara un documento de protesta. Carreira, natural de Carballo, cre que a crise non pode ser un argumento para todo, e menos para algo que implica a perda de acceso a servizos para miles de persoas.
Ordás, que preside tamén unha entidade de empresarios, asegura que Basilea é «importantísimo para moitos empresarios e artistas españois; ata agora só o era para as grandes empresas, pero tamén as pemes teñen que saír ao exterior ou morrer».
Retornados con certas pensións suízas por incapacidade corren o risco de perdelas
Algúns emigrantes retornados de Suíza que cobran pensións por incapacidade, especialmente por fibromialxia, logradas durante a súa estancia en Suíza, comezaron a recibir cartas nas que lles comunican a necesidade de realizar unha revisión ou, nalgúns casos nos que xa a realizaron, a perda da prestación a partir de principios de xullo.
Boa parte desas queixas centralízanse a través da Asociación Galega de Fibromialxia, que preside Dolores Bermúdez. Oíu sobre casos similares noutras doenzas, aínda que só ten constancia certa das que padecen os seus asociados. Coñece máis de vinte casos de persoas nesa situación, quen a chaman alarmados ao ver que se poden quedar sen a súa pensión un ano despois de ter feito a revisión solicitada
Bermúdez asegura que «hai que ir ben preparado a esas revisións, por exemplo con todos os informes», apunta. Pero, ás veces, nin sequera iso é fácil porque esixen unha documentación que, a través da sanidade pública, tardarán meses en conseguir, polo problema das citas. «E se vas á privada, os suízos non lle dan a mesma validez», lamenta.
Un deses casos é o de M. C. V., veciña de Carballo. Como outras consultadas, prefire que non se coñeza a súa identidade. É unha das afectadas que recibiu a comunicación de que perderá a pensión o 1 de xullo, aínda que a recorreu e espera resposta. Emigrada en 1986, estivo en Suíza durante 17 anos. Traballou nun almacén de froitas e nun hospital. Desde o 2000 cobra a pensión, que rolda os mil euros, e no 2003 decidiu regresar a casa. Recoñecéronlle un 100 % de invalidez, na que lle incluían tanto a fibromialxia como a depresión. Pero esta última quitáronlla máis tarde e reducírona ao 52 %. Pasou por un control no 2009 e superouno sen problemas. «E de súpeto, en xuño pasado, sen xeito, pedíronme que fora a Suíza, que querían verme», recorda. Fíxoo entre o 3 e o 6 de setembro. E pouco despois lle chegaron as malas noticias.
«Eu non podo traballar. E non entendo como fan iso», matiza. Cre que detrás de todos estes recortes «está a crise, pero non a que hai aló, porque aínda non a teñen, senón a quen ven vir». Non quere pensar en que a denegación se faga efectiva. «E daquela, de que como, con dous fillos, un non paro, e ou outro na Universidade», conclúe.
Boston, Basilea
Hai consulados que sempre serán un misterio. A súa existencia e funcionamento probablemente respondan a complicados intereses geoestratégicos que se lle escaparían ata ao mesmísimo John lle Carré. España contará con empregados similares a eses personaxes que chegan como agregados culturais pero que en realidade son espías da CIA (aínda que agora, podendo botar man da espionaxe en Internet, ¿quen necesita axentes sobre o terreo?). Pero o mito da utilidade e o romanticismo cae de bruzos cando suceden imprevistos ou incluso traxedias como o atentado no maratón de Boston, e o mito cae de morros cando o cónsul de quenda pecha «á súa hora» e invita a chamar á policía e aos hospitais aos que busquen aos seus familiares. Na pequena Suíza hai máis españois que en todo Estados Unidos. E a cifra de galegos segue subindo. No país helvético son conscientes de que volven ser O Dorado e endurecen as condicións para establecerse alí. Por iso sorprende que precisamente agora o Goberno anuncie o peche da axencia consular en Basilea. Se González Pons di que «non podemos dicir que traballar na Unión Europea sexa traballar fóra», talvez marcharse a Suíza sexa como ao patio do veciño.
