O 'cuarto escuro' da inmigración europea

O 'cuarto escuro' da inmigración europea

Centro de retención de Venna (Grecia) | Sara Prestiani

600.000 persoas pasan cada ano por estes 'cárceres para sen papeis'
En Europa hai 280 centros de retención, nove deles en España
As ONG denuncian vulneración de dereitos humanos e falta de transparencia

Marta Arroio | Madrid 
Actualizado domingo 22/04/2012

"Imaxina que a mozos españois aos que a crise obrigou a emigrar á outros países, en busca dunha oportunidade laboral, os detiveran ao chegar, os encerraran durante semanas, os maltratasen e os deportaran á forza?

Para miles de inmigrantes, ese é o destino o final da súa viaxe cara a unha vida mellor en Europa. Unha estancia de entre 40 e 18 meses nun dos 280 Centros de Internamento de Estranxeiros que hai na Unión Europea, nove deles en España. Carecer de permiso de residencia ou ter unha orde de expulsión non executada converten a calquera estranxeiro en 'carne de CIE'. Cada ano, 600.000 persoas, incluídos nenos, pasan por estas "cárceres" para persoas en situación irregular, que comezaron a funcionar en 1980.

O informe 'Fronteiras asasinas' sobre os CIE europeos da Rede de Migracións Europea Migreurop é un descarnado relato de testemuños sobre os abusos perpetrados contra os internos, moitas veces impunes. Desde Austria a Grecia, pasando por Francia ou Reino Unido, os membros de Migreurop visitaron numerosos centros de acollida. Independentemente do nivel de desenvolvemento do país, en todos eles hai denominadores comúns: vulneración dos dereitos humanos e falta de transparencia.

'Había dúas habitacións para 85 persoas. A xente pegábase pola comida'"Metéronnos nunha sala moi pequena para 22 persoas, sen ventilación. Había aseos e o único xeito de ter aire era abrir a fiestra deses aseos, pero cheiraba mal. Estivemos alí un mes e logo trasladáronnos a outro lugar. Había dúas habitacións para 85 persoas e a xente pegábase pola comida porque non había para todos. Nunha destas pelexas feríronme. Tratáronnos como animais", denuncia un interno na xendarmería de Esmirna (Grecia).

No punto de mira
En España, os CIE dependen do Ministerio do Interior e están baixo xestión policial. En 2011 13.241 ingresaron neles por orde xudicial. Á privación de liberdade, engádese a falta de atención médica permanente e de derivación sistemática a hospitais. Estas carencias provocaron numerosas denuncias por parte de organizacións civís, tras o falecemento este mesmo ano dun interno no CIE da Zona Franca de Barcelona por 'morte subita', cando xa non había médicos, e dunha congoleña no CIE de Aluche (Madrid) por meninxite, cuxa gravidade non detectaron a tempo.

Con todo, tanto os xuíces designados para o CIE da Zona Franca, que realizaron o seu primeiro control en marzo, como a Delegada do Goberno en Madrid, Cristina Cifuentes, que estivo no CIE madrileño recentemente, avalaron o funcionamento destes centros. En Barcelona, os xuíces valoraron a "limpeza do recinto, os seus servizos de enfermería, o papel da dirección e da policía, e a súa cociña".

En Madrid, Cifuentes sinalou que hai unha porcentaxe de internos "moi alto" con antecedentes penais e policiais e "ten que haber certas medidas de seguridade". Pero engadiu que o feito de que non sexan centros penais "fai que se poidan eludir", como ocorreu en Aluche.

A fuxida dun interno deste CIE o pasado día 10 puxo de novo no candelero a estes 'limbos legais', obxecto de denuncias de malos tratos por parte de diversos colectivos, incluída a Oficina do o Defensor do Pobo e a Unión Progresista de Fiscais.

A propia Defensora do Pobo, Milagros Cava de Llano, criticou a "sobreocupación" destes centros, -a pesar de, segundo Interior, só están ao 67% da súa capacidade- porque "empeora as carencias e deficiencias estruturais dalgúns deles". Ademais, critica a "acusada tendencia a priorizar as medidas de seguridade e control policial, en claro detrimento das condicións de vida dos internos".

'Priorizar a seguridade en detrimento das condicións de vida do interno'Pola súa banda, o Ministerio do Interior, nunha resposta parlamentaria á deputada do BNG, Olaia Fernández, o mes pasado, asegurou que desde a entrada en vigor da Lei de Estranxeiría existe a figura do Xulgado de Control de Garantías, "que vea porque se respecten os dereitos dos internos" e que actualmente estes funcionan "con total transparencia".

Con todo, o acceso aos CIE segue sendo moi restrinxido, aínda que algunhas ONG lograron visitalos. A Comisión Española de Axuda ao Refuxiado (CEAR) foi unha delas en 2009, e o seu informe posterior recolle testemuños dos internos "que non deixan lugar a dúbidas" sobre os malos tratos que reciben.

"Un mozo estaba lendo o Corán. Os da habitación contigua gritáronlle, chegaron policías e entraron na habitación dos alxerinos. Pegáronlles dun xeito salvaxe. Pola mañá, un deles tiña a perna esquerda que era unha hematoma", denuncia un marroquí do CIE de Valencia no informe. E engade: "O médico non quere saber nada. Recétache un paracetamol e lárgate"-.

Opacidade e segredo
En Suecia ou Reino Unido, a policía controla estes centros, pero están xestionados por empresas privadas e ONG. Permiten a asistencia social, o acceso de familiares e avogados, con restricións, e o trato aos internos é máis humano. En Francia contan con asistencia técnica e xurídica permanente e elabóranse informes anuais de funcionamento. Segundo a vicepresidenta da asociación Alternativas Europeas de Barcelona, Mara Gabrielli, "aínda así non se garanten os seus dereitos". E pon como exemplo a Italia, algúns de cuxos centros, con presenza de Cáritas e Cruz Vermella, "sofren graves carencias e hacinamiento".

Nos países nórdicos, hai menos 'sen papeis', pero máis peticións de asilo. "Europa intentou impor condicións comúns de acceso mediante a directiva de retorno de 2008, o que provocou que países que tiñan mellores condicións, rebaixáronas", explica Gabrielli.

Ante esta opacidade dos centros de internamento, que deriva en múltiples violacións de dereitos, Alternativas Europeas e Migreurop lanzaron unha campaña, Open Access que reclama o dereito da liberdade de información dos cidadáns europeos e o acceso de medios de comunicación e sociedade civil. A súa finalidade, dar a coñecer a verdadeira realidade destes lugares e fortalecer as redes de loita en toda Europa.

"Queremos que melloren as condicións dos internos, pero non lexitimamos a existencia destes centros. -remarca Mara Gabrielli-. O noso obxectivo é que desaparezan".