Os datos oficiais indican que por agora o aumento da emigración nos anos de crises foi moi leve

(07/03/2012)

Os datos oficiais indican que por agora o aumento da emigración nos anos de crises foi moi leve

Entre 2007 e 2010 o número de españois que emigraron con idades entre os 16 e os 44 anos ascendeu a 75.102

E.E. 06 de marzo de 2012

A falta de datos precisos sobre a relación entre a crise económica e o aumento da emigración, especialmente de mozos, deu lugar a interpretacións erróneas dalgúns datos e á súa ampla difusión o que xerou certa alarma entre a opinión pública. A continuación ofrecemos algunhas claves para poder determinar na súa xusta medida e de forma máis acertada a magnitude deste fenómeno. 

 O 99% das incorporacións ao PERE son de nados no extranxeiro

Algunhas cifras reseñables sobre os movementos migratorios

Desde fai xa algún tempo os medios de comunicación españois veñen publicando alarmantes informacións nas que se asegura que existe un serio repunte da emigración de mozos españois atribuíndoo á grave crise económica que padece o país. Estes datos levaron aos políticos a situar o fenómeno da emigración xuvenil como unha das secuelas derivadas de devandita crise, tal e como quedou de manifesto o pasado martes 7 de febreiro na comparecencia no Congreso dos Deputados da ministra de Emprego e Seguridade Social, Fátima Báñez. No transcurso da mesma foron varios os deputados da Comisión de Emprego e Seguridade Social que fixeron referencia a este problema e ata a ministra afirmou que a emigración de mozos ben preparados que se marchan a traballar a outros países "é un luxo que non nos podemos permitir".

Así mesmo, algunhas empresas de traballo temporal -como Adecco e Randstad- advertiron do notable incremento de mozos que se van ao estranxeiro do mesmo xeito que algunhas organizacións empresariais, como a Federación Nacional de Asociacións de Consultoría, Servizos, Oficinas e Despachos (Fenac) que nunha nota de prensa realmente alarmante alertaba da perda de mozos cualificados en España "a cal xa se coñece como Xeración JESP (novos emigrantes sobradamente preparados)".

Pola súa banda, Adecco emitiu unha nota de prensa con data de 23 de xaneiro de 2012 que directamente se titulaba "Máis de 300.000 españois emigraron en busca dunha oportunidade laboral nos anos de crises" e na que se facía unha interpretación claramente errónea dos datos do CERA.

Tanto Adecco como a Fenac barallan a cifra de ao redor de 300.000 mozos os que abandonaron España entre 2008 e 2011, o que supón un incremento do 25%.

Con todo, estas noticias alarmantes que retrotraen aos españois aos anos do "vente a Alemaña Pepe" -aínda que as maletas xa non son de cartón, como sinalou a presidenta da Federación Española de Asociacións de Emigrantes Retornados (Feaer), Juana María Sánchez, nun artigo publicado no número de España Exterior do pasado 14 de febreiro- non se corresponden cos datos que manexa o Instituto Nacional de Estatística (INE) e que son de acceso público. E imos facer algunhas pequenas aclaracións.

Tanto a empresa de traballo temporal Adecco cono a Fenac utilizan como base das súas afirmacións o Censo Electoral de Residentes Ausentes (CERA) que efectivamente rexistra un incremento de algo máis de 300.000 persoas entre 2008 e 2011. Con todo non teñen en conta a aplicación da nova normativa de acceso á nacionalidade contida na Lei de Memoria Histórica que estivo en vigor desde decembro de 2008 ata decembro de 2011.

Isto ten a súa importancia porque, segundo os datos facilitados polo Ministerio de Asuntos Exteriores e Cooperación ao Consello Xeral da Cidadanía Española no Exterior na súa reunión plenaria do mes de setembro de 2011, o número total de novos nacionais por este proceso ascendeu a 213.787 a finais de agosto dese mesmo ano e, unha vez culmine a tramitación de todas as solicitudes presentadas dentro do prazo, roldará os 400.000 novos españois.

Análise detallada

Se se analiza o CERA por países vense claramente algúns datos que chaman a atención e que pouco teñen que ver coa emigración xuvenil, fuga de talentos ou JESP e máis coa aplicación da Lei de Memoria Histórica.

Por exemplo, entre o 1 de xaneiro de 2008 e o 1 de xaneiro de 2012 o número de españois en Cuba pasou de 31.251 a 85.866, un incremento de 54.615 persoas, nada menos que o 175%. A ninguén se lle escapa que non ten ningún sentido considerar Cuba como un dos destinos preferidos polos mozos españois para atopar novas oportunidades laborais ou mellores condicións de vida.

Nese mesmo período de tempo o número de españois en Arxentina pasou de 260.778 a 333.825, un incremento de 73.047 persoas, o 28%. Segundo os datos do Ministerio de Asuntos Exteriores o Consulado de Bos Aires recibiu o 14% das solicitudes de nacionalidade aprobadas, é dicir 29.930. En Brasil os españois pasaron de 65.798 a 87.529, unha subida de 21.731 persoas, o 33% de incremento.

Con todo, nos países europeos aos que tradicionalmente emigraron os españois os incrementos do número de rexistrados no CERA non foron tan significativos. Así, en Francia pasaron de 160.570 a 171.994, un incremento de 11.424 persoas, o 7%; en Alemaña de 83.742 a 88.513, 4.771 inscritos máis que supón unha subida do 6%; algo maior foi no Reino Unido ao pasar de 46.583 a 54.652, 8.069 novos rexistros e un aumento do 17%, e en Suíza pasaron de 70.221 a 75.546, 5.325 novos inscritos, o 8% máis.

Cambio de tendencia

Si é certo que analizando as series de datos destes catro países europeos si que se aprecia un cambio de tendencia entre o 1 de xaneiro de 2009 e o 1 de xaneiro de 2010. En Alemaña, por exemplo, o número inscritos no CERA descendeu entre o 1 de xaneiro de 2008 e o 1 de xaneiro de 2009, con todo, ascendeu de novo o 1 de xaneiro de 2010 e así continuou ata o 1 de decembro de 2011. O mesmo sucede no Reino Unido e en Francia, como se pode apreciar na táboa. Este cambio de tendencia si que pode ser debido a un aumento do número de españois que se desprazaron a estes países, aínda que en moita menor medida que o indicado polas informacións publicadas en España nas últimas semanas e das que se fixeron eco ata os propios políticos, que deberían coñecer estes datos.

Ademais do PERE e o CERA, o INE facilita tamén outros datos indicativos dos movementos migratorios en España contidos na estatística de variacións residenciais e nas proxeccións demográficas.

A primeira, a estatística de variacións residenciais, indica que entre o ano 2007 e o ano 2010 (posto que os datos do ano 2011 aínda non se publicaron) o número total de emigrantes que saíron de España ascendeu a 1.191.120 dos cales tan só o 11%, 135.194, son de nacionalidade española.

Por outra banda, deses 135.194 só 11.779 teñen entre 16 e 24 anos; 39.265 entre 25 e 34 anos, e 24.058 entre 35 e 44 anos. En total, 75.102 españois entre os 16 e os 44 anos emigraron entre os anos 2007 e 2010. Obviamente é posible que haxa españois de máis de 44 anos que deixen o noso país en busca de mellores condicións de vida neste período de tempo, aínda que non parece moi probable.

En vista destes datos está claro que a emigración de mozos é moitísimo menor á pregoada aínda que si que se pode observar un lixeiro incremento da mesma. A serie indica que o número de españois que emigraron foi aumentando desde 2007. Aquel ano emigraron 28.091 españois, en 2008 fixérono 34.453, en 2009 35.372 e en 2010 37.278.

Estimacións de poboación

Este incremento da emigración vén corroborado polas estimacións de poboación que realiza o INE. O pasado 16 de xaneiro publicáronse as relativas a 1 de xaneiro de 2012 e a evolución demográfica nos últimos doce meses. Indica que o número de españois que emigraron o ano pasado ascendeu a 62.611, que supón un incremento de case o 70% (o 69,3%) respecto das cifras de 2010, cando foron 36.967. Do total, 32.300 son mulleres e 30.311 homes.

Hai que aclarar que as estimacións de poboación son iso, estimacións, mentres que as variacións residenciais obtéñense dos datos rexistrados no padrón municipal, no que se inclúen as altas e baixas dos Rexistros de Matrícula dos consulados. Por iso é polo que non coincidan exactamente os datos das estimacións de poboación cos das variacións residenciais.

As estimacións de poboación para 2011 sinalan que, por Comunidades Autónomas, a que rexistrou un maior número de emigrantes foi a de Madrid, con 16.627, seguida por Andalucía, con 8.457; Galicia, 6.985; Cataluña, 6.208; a Comunidade Valenciana, 4.918, e Canarias con 4.527.

En canto ao fluxo de inmigración exterior de nacionais españois (o que sería o número de españois que regresan a España) os datos do INE sinalan que en 2011 foron un total de 42.127 -21.292 homes e 20.835 mulleres-, mentres que en 2010 retornaron 34.800 -17.557 homes e 17.243 mulleres-. O incremento do retorno entre 2010 e 2011 é do 21%, 7.327 persoas máis o ano pasado que fai dous anos.

Por Autonomías, a de Madrid foi a que máis españois do exterior recibiu, con 10.314 o ano pasado. Séguenlle a de Cataluña, con 7.100; Andalucía e Canarias, con 4.109 cada unha; Galicia, con 3.952, e a Comunidade Valenciana, con 3.552.

O saldo migratorio de España no ano 2011 -a diferenza entre os que entran e os que salguen- foi negativo tanto entre os nacionais españois como no total (españois e estranxeiros). Así, foron 42.127 as entradas de españois do exterior e 62.611 as saídas de españois, unha perda de 20.484 persoas.

E o saldo total tamén foi claramente negativo. España perdeu 50.090 persoas en 2011 ao chegar ao país 457.650 (42.127 españois e 417.523 estranxeiros) e saír 507.740 (62.611 españois e 445.130 estranxeiros). Segundo as proxeccións realizadas polo INE o saldo migratorio será negativo polo menos ata 2020.

Conclusións

É certo que hai determinados datos que indican un repunte da emigración de españois. Así o indican, por exemplo, o cambio de tendencia no CERA no número de españois residentes en países nos que empezara a descender (como Alemaña ou Francia); as estimacións de poboación, que prevén que o número de emigrantes españois aumente un 70% en 2011 respecto de 2010, e as variacións residenciais, que tamén apuntan un incremento no número de españois que emigraron entre 2007 e 2010.

Con todo, as cifras non se achegan nin de lonxe ás esgrimidas en diversas informacións e ata en debates políticos, como o habido no Parlamento galego fai poucas semanas, nin son cifras que indiquen unha masiva "fuga de cerebros".

En calquera caso, tampouco existen datos exactos sobre a emigración xuvenil e por este motivo o Ministerio de Emprego e Seguridade Social encargou un estudo respecto diso, segundo puido saber España Exterior.

O que si está claro é que antes de aventurarse a realizar afirmacións realmente alarmantes ("Máis de 300.000 mozos españois fóronse de España durante a crise" titulaba o diario "O Mundo" nunha información publicada o pasado 1 de febreiro) habería que analizar con algo máis de detalle os datos que ofrece o Instituto Nacional de Estatística aos que se pode acceder na súa páxina web (www.ine.es) en calquera momento e que son os utilizados para a elaboración desta información.