Inmigrantes sen voz

(17/10/2011)

Inmigrantes sen voz

O 75% das máis de mil asociacións de estranxeiros que hai en España é latino. Chineses, romaneses e subsaharianos apenas teñen representantes sociais. O Foro para a Integración busca un achegamento

DANIEL AYLLÓN MADRID 17/10/2011 08:00

En pleno Chinatown de Madrid, o barrio obreiro de Usera, decenas de anciáns asiáticos reúnense cada tarde para bailar na Asociación de Maiores Chineses de España. É un dos poucos locais de lecer que ten esta colonia no país. Cando acaba a danza, os seus socios, de entre 50 e 90 anos, xogan ao ping-pong ou charlan ao redor das mesas, con vasos de auga morna, cacahuetes e galletas.

Pero a asociación, fundada fai 12 anos, é unha excepción dentro do colectivo. As súas preto de 200 organizacións están vinculadas, na súa maioría, a actividades económicas ou empresariais. As máis importantes son as de novos empresarios, homes de negocios ou comerciantes.

Os colectivos chineses teñen carácter empresarial, fronte ao social dos latinos
En total, en España hai máis de mil asociacións de inmigrantes, das que "cerca do 75% son de orixe latina", explica a vicepresidenta do Foro para a Integración Social dos Inmigrantes (organismo de interlocución co Goberno), Rosario Zanabria, tamén presidenta de ARI Perú: "As latinas si que teñen un marcado carácter social, cultural, deportivo e político".

Os que teñen menos voz e interlocución co Goberno son os chineses, romaneses e, sobre todo, subsaharianos. Moustapha Fal, senegalés da asociación Sen Papeis, recoñece que "falta formación" entre a colonia. "En EEUU ou Francia, onde hai máis subsaharianos estudantes e intelectuais, hai máis asociacións", asegura. Senegal carece dun gran tecido asociativo porque o papel asistencial adoitan asumilo as agrupacións relixiosas Dahira, engade.

A última reforma da Lei de Estranxeiría, de 2009, recoñeceu o dereito de asociación aos indocumentados. Con todo, a historia da asociación de Sen Papeis remóntase a 2007, cando o activismo deste colectivo, aínda sen recoñecemento oficial, deu as súas primeiras pedaladas.

A asociación de Sen Papeis constituíuse no ano 2007
O Foro da Integración, que se reúne periodicamente na Secretaría de Estado de Inmigración, é o órgano de interlocución dos estranxeiros co Goberno. A mesa de diálogo ten 30 cadeiras: dez para representantes de ministerios, comunidades autónomas e concellos, dez para entidades sociais (Cruz Vermella ou Cáritas, entre elas) e dez para asociacións de inmigrantes. Cinco destas últimas ocúpanas organizacións latinas (Aesco, Rumiñahui, Acobe, ARI Perú e Fenadee), que representan a 960.000 nacionais de Colombia, Ecuador, Perú e Bolivia. As restantes son magrebís (dúas), búlgara, chinesa e romanesa.

A última reunión do Foro celebrouse o venres pasado. Na orde do día, incluíuse unha iniciativa para estudar como dar voz aos colectivos como o subsahariano, que non teñen portavoces na mesa.

A descompensación no Foro é grande, xa que a última cadeira, a romanesa, representa a case tantas persoas (860.000 romaneses, a colonia máis grande en España) como as cinco latinas xuntas. Aínda que non todos os romaneses están ligados á Federación de Asociacións Romanesas en España (Fedrom), é o seu único representante no Foro.

A UE exclúe a romaneses e búlgaros das axudas para inmigrantes
Herdanza dunha ditadura
O portavoz é o seu presidente, Miguel Fonda Stefanescu, que achaca a falta de músculo asociativo do colectivo romanés á represión que sufriu a poboación durante as décadas da ditadura de Ceaucescu. Entón, "cada veciño era sospeitoso" de ser espía da securitate, a Policía secreta comunista (1948-1989), que chegou a ter ata medio millón de informadores entre unha poboación de 22 millóns.

Calin, fontaneiro romanés de 32 anos, leva 12 vivindo en España. Durante os 20 que residiu no seu pobo natal de Transilvania (Lúa, de 4.000 habitantes) non coñeceu ningunha asociación. "O Goberno destruíu calquera intento de asociacionismo a través da securitate. Ninguén sabía quen lle vixiaba e a desconfianza era total", explica Calin.

A metade dos representantes no Foro da Integración son latinos
"Isto creou unha sociedade totalmente individualista na que ninguén se asociaba para lograr fins sociais ou políticos", apunta o romanés, aínda que recoñece que, agora, "xa se están empezando a crear organizacións". Cando Calin chegou a España, non logrou atopar ningunha asociación romanesa e tivo que buscar asesoramento na hispano ecuatoriana Rumiñahui, unha das máis profesionalizadas que hai na actualidade.

A represión de Ceaucescu, moito máis dura que a de Franco, é responsable de que os romaneses non teñan unha voz influente en España, comparte o presidente de Fedrom. O nivel de precariedade das 130 ou 140 asociacións que hai no país é alto, adoitan carecer de sedes e traballadores, apenas 12 delas teñen páxina web, e a maioría dos seus membros viven doutros traballos. As iniciativas adoitan ser de carácter folclórico e dependen do tempo libre dos seus membros.

Fonda Stefanescu demanda máis formación e financiamento para as ONG. E denuncia un segundo motivo que fustiga ao colectivo: non teñen acceso ás axudas económicas da UE para inmigrantes porque, a ollos de Bruxelas, son cidadáns europeos. "Pero que diferenza hai entre as necesidades que teñen un ecuatoriano e un romanés en España?", pregúntase o presidente de Fedrom, que acusa á UE de obviar as necesidades sociais e económicas, ao clasificar aos estranxeiros segundo a súa categoría administrativa e geopolítica. O vindeiro xoves, Fonda Stefanescu presentará en Bruxelas algunhas destas reivindicacións nunha audiencia pública organizada polo Parlamento Europeo, no marco das xornadas Mobilidade de traballadores inmigrantes en tempos de crises.

A rede de relacións Kuan Xi asiática compensa a falta de organizacións
Ademais da falta de tradición que había en Romanía, Calin recoñece que nunca tocou" un sindicato por "covardía", para non levantar balbordo e que non lle mirasen mal os xefes. Hoxe, é xefe dun equipo de fontanería da empresa Aclimar, pero, no futuro, non descarta entrar nalgún sindicato.

Redes sociais chinesas
A prohibición do asociacionismo en China tamén lastrou a creación de organizacións sociais de asiáticos en España. Con todo, estes suplírono co Kuan Xi, explica o presidente do Comité para a Educación e Integración dos Inmigrantes Chineses en España (CEIICHES), Afonso Chao.

O Kuan Xi é a rede de relacións persoais na que se basea a organización social do colectivo. "Provén dun pensamento próximo ao budismo: se me levo ben coa miña contorna, este protexerame", explica Chao, que asegura que, por tratarse de "un grupo hermético, silencioso e pechado, é moi fácil vincular esta rede de relacións a unha mafia, pero non se trata diso".

Por outra banda, aínda que a maioría das asociacións chinesas en España están vinculadas a asuntos económicos, tamén tiveron un rol integrador durante os anos nos que chegaron máis inmigrantes chineses. "Por cuestións lingüísticas, vense obrigados a acudir a elas en busca de asesoramento porque, ao chegar a un Concello, ao médico ou a un xulgado, cústalles entendelo todo", explica Chao.