País de parados busca inmigrantes

País de parados busca inmigrantes

A crise non detivo o fluxo de estranxeiros, só retardouno - As políticas restritivas son inútiles a longo prazo - A globalización demóstrase irreversible

MARIANGELA PAONE / RICARDO M. DE RITUERTO 13/07/2011

A crise pon un freo aos fluxos migratorios, pero non os detén. Os números vermellos da economía dos países que viron crecer nos últimos anos a porcentaxe de estranxeiros entre a súa poboación non poden volver levantar as barreiras destruídas pola globalización. E o aumento do número de parados en Occidente non vai alterar esta tendencia a longo prazo.

Segundo o último informe sobre Inmigración, publicado onte pola Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE), en 2009 o fluxo de inmigrantes permanentes nos 24 países membros da organización reduciuse nun 7%, pero en cifras absolutas -4,3 millóns de persoas- está aínda en niveis superiores a calquera ano anterior a 2007, é dicir, os albores da recesión mundial.

"Moitos dos factores que empuxaron á alza o número de inmigrantes antes da crise non desapareceron. Segue habendo unha necesidade estrutural de traballadores estranxeiros en varios países e o envellecemento da poboación avanza, así como a globalización das economías e a integración europea", explica por teléfono Thomas Liebig, do departamento de Migracións Internacionais da OCDE.

Europa é unha das zonas, xunto a Xapón e Corea do Sur, onde a redución dos fluxos migratorios foi maior, sobre todo en países como República Checa (un 46% menos), Irlanda (42%), Italia (25%) ou España (cunha caída do 18%, moito máis reducida do 43% rexistrado entre 2007 e 2008). Mentres que noutros países da OCDE, como Australia, Canadá e ata Estados Unidos -onde os datos do desemprego non paran de crecer-, houbo un lixeiro aumento. Os movementos entre os Estados da UE colócanse entre os datos máis baixos: un 22% menos.

Cifras importantes pero non tanto como, segundo a OCDE, cabía esperar dada a magnitude da crise e o endurecemento das políticas migratorias rexistrados nalgúns países. A pesar de que as primeiras cifras estimadas para 2010 indican que segue esa tendencia de repregamento, "a demanda de traballadores emigrantes volverá subir", pronosticou onte o secretario xeral da organización, Angel Gurría, na presentación do informe en Bruxelas.

En xeral, mentres os chineses, como vén sendo habitual nos últimos 10 anos, seguen sendo os cidadáns que máis emigran (son o 9,2% do total, aínda que entre 2007 e 2009 a cifra baixou nun 14%), diminuíron as chegadas desde América do Sur (36% menos) e Europa do Leste (12% menos), sobre todo, porque menos persoas desprázanse desde Rumania, Bulgaria e Polonia. Un caso, o polaco, é singular: o país que coa súa entrada na UE desatou o pánico da invasión (Francia viviu unha campaña contra o "fontaneiro polaco" no debate do referendo da Constitución europea) empeza a emerxer agora como lugar de destino grazas aos bos datos económicos mantidos durante a crise.

"A redución da inmigración, máis que os cambios nas políticas nacionais, determinouna o empeoramento da situación económica. Máis que a política, influíu a redución da demanda, e é unha reacción natural", explica Liebig. Ademais, aínda que a inmigración entrou no debate público sobre a crise, os cambios aplicados a nivel normativo foron "bastante cautos". Algo positivo, segundo o experto. "Non houbo unha reacción como a que se rexistrou nos anos da crise petroleira dos setenta, cando países como Alemaña, Austria, Bélxica, Holanda e Francia pecharon completamente as portas. Isto non o vimos agora: por exemplo, España reduciu o continxente nas áreas de difícil cobertura, pero non se pechou do todo o acceso. E é o que hai que facer: non pechar as portas nas áreas onde fan falta traballadores inmigrantes e non adoptar medidas que impidan que a inmigración contribúa á recuperación económica".

Liebig é consciente de que se trata de recomendacións difíciles de transmitir á opinión pública, sobre todo en circunstancias como a española, na que a taxa de paro é de máis do 21% e supera o 30% entre a poboación estranxeira (unha tendencia xeral: en 2009 o desemprego rexistrado nos países OCDE era do 14,7% entre os estranxeiros fronte a unha media do 8,9% entre os nativos). Precisamente por iso, di, a obrigación que ten agora a política é "ter un discurso equilibrado sobre a inmigración" e "pór todas as cifras sobre a mesa", recordando a achega que, en tempos de bonanza, os traballadores inmigrantes fixeron ao crecemento económico. É dicir, evitar "sobreactuar" e as propostas alimentadas máis polo populismo que pola realidade. En España, recordou onte Gurría, o estalido da poboación inmigrante -"singular", porque se produciu en 10 anos un incremento que noutros países necesitou décadas"- non foi unha carga, ao contrario: "Foi emigración legal, o cal aliviou as contas públicas e da Seguridade Social, porque os inmigrantes contribuían cos seus impostos" ao sistema.

Aínda que entre eses inmigrantes abundaban os non cualificados, Gurría subliñou como feito positivo o que logrou "incrementar a produtividade de España, ao permitir o acceso ao mercado de traballo das cidadás españolas", xa que as traballadoras inmigrantes encargáronse do coidado dos fillos e da casa. "Era unha situación na que todos saían gañando, pero que coa crise ofrece a súa cara negativa: aqueles inmigrantes reclaman agora o subsidio de desemprego e outros servizos sociais", dixo Gurría, a quen non se lle escapa que "nunha contorna de alto desemprego, os inmigrantes" sofren máis o paro.

"Os Gobernos deben pensar onde recortan. Non teñen que esquecer que hai que investir na integración dos inmigrantes e isto é importante, sobre todo para países como España", subliña Liebig. E o experto atribúe o aumento da xenofobia en economías como Alemaña, Holanda, Bélxica ou Francia a unha falta de previsión na posta en marcha de políticas de integración, xa que a crise non golpeou alí tan forte como noutras partes de Europa e que teñen aos traballadores estranxeiros ben integrados no mercado laboral. "A reacción que vemos nestes países débese a que non investiron en integración. Quizá porque pensaban que a xente que chegaba volvería ao seu país de orixe", subliña. Para Liebig trátase do "investimento de futuro" máis necesaria precisamente onde, como en España e os outros países do sur de Europa, a inmigración foi consistente nos últimos anos e moitas persoas víronse atrapadas, xunto á poboación local, na espiral do paro.

A preocupación podería ser que unha inmigración aparentemente pouco cualificada se convirtira nunha rémora para unha economía que debe competir nun mundo globalizado e, polo tanto, require sobre todo alta cualificación. Respecto diso, os responsables da OCDE fixeron notar onte en Bruxelas como o 24% dos inmigrantes chegados a España teñen titulación universitaria, fronte ao 18% da poboación española en xeral, datos que deben impor cautela á hora de establecer estereotipos negativos sobre os inmigrantes.

John Martin, director de Emprego da OCDE, sinalou que "cando a economía española se recupere farán falta traballadores cualificados, pero tamén seguirán facendo falta empregos non cualificados, que serán cubertos por inmigrantes. Isto permitirá aos españois cualificados entrar no mercado de traballo", e engadiu: "Os países deberán atraer persoal cualificado e niso España está por detrás dos países europeos".