A saída dos inmigrantes de España acelérase polo axuste do emprego

A saída dos inmigrantes de España acelérase polo axuste do emprego

Inma Pardo  20/06/2011

As longas colas do paro empezaron a desdibuxar o gran destino inmigrante en 2008: España. A crise empezou a paralizar as viaxes á península sen billete de volta ata cambiar completamente as rutas de migración. España xa está tachada de calquera destino viable. De feito, os residentes estranxeiros en España empezan a emprender o camiño de volta.


Os ecuatorianos, colombianos, arxentinos e sobre todo peruanos foron os primeiros en facer as maletas. En 2010, por primeira vez na historia, desde que se rexistra en estatísticas, o número de residentes estranxeiros reduciuse. Exactamente, no último trimestre do exercicio anterior descendeu un 1,45% en taxa interanual. O seu número caeu por primeira vez da franxa dos 5 millóns.

Pero isto non fixo máis que empezar. Durante os primeiros meses de 2011, a tendencia descendente consolidouse en numerosas nacionalidades, todas elas latinoamericanas.

Deste xeito, o número de estranxeiros ecuatorianos, a segunda maior nacionalidade de inmigrantes que hai en España, caeu un 7,16% desde xaneiro a marzo deste ano, situando a súa cifra en 380.910. Séguenlles os colombianos cun descenso do 4,55%, os arxentinos cunha caída do 3,89%, os peruanos rexistrando unha diminución do 2,88% e os cubanos cun decremento do 0,88%.

En total, entre estas nacionalidades marcháronse do país algo máis de 40.000 persoas nos tres primeiros meses do ano.

Efecto chamada en Suramérica
Estas saídas poñen de manifesto o alto crecemento económico de moitos países de América do Sur. Non só soportaron ben a recesión internacional, senón que os altos prezos das materias primas, a forte demanda destas por parte de China, así como o repunte das exportacións a outros destinos configuran un bo escenario económico para esta rexión.

O informe do Fondo Monetario Internacional do pasado mes de abril prevé un crecemento do 4,75% para aqueles países que conforman o grupo de exportadores de EMPFI: Brasil, Chile, Colombia, Perú e Uruguai, previsto para o actual exercicio.

Estes países son os que máis están demandando man de obra de España, producindo así un efecto chamada. De feito, o Goberno español está traballando con algúns países suramericanos para asinar un acordo de emprego.

As oficinas do antigo Inem español situarán a parados estranxeiros en ofertas laborais do seu país de orixe. O primeiro acordo deste tipo xa se pechou con Uruguai e as conversacións agora estanse realizando con Perú.

Aparte do retorno de inmigrantes residentes en territorio español, rexístrase outro denso fluxo de saídas de cidadáns españois a América do Sur e Centroamérica.

Este movemento fai preguntar, por que os españois emigran a Sudamérica? A maior parte deles son cidadáns iberoamericanos, que mantiveron a súa residencia en España polo menos durante dous anos e, xa que logo, conseguiron a nacionalidade española.

Coa caída do crecemento económico e xa que logo do emprego, optaron por saír do país rumbo á súa antiga residencia ou con destino a outros países que demanden man de obra.

Segundo o Padrón de Españois Residentes no Estranxeiro, no último ano as saídas máis numerosas realizáronse cara a Arxentina (uns 23.000 españois), Cuba (uns 23.000), Brasil (10.000) ou Chile (7.000). Outros destinos, aínda que non tan solicitados, foron Ecuador, México, Perú, Colombia, Uruguai, Venezuela e ata a República Dominicana.

A vantaxe que teñen estes cidadáns con, polo menos, dobre nacionalidade, é que non se lles pecha a porta de regreso a España como si lles sucede a aqueles inmigrantes que aínda non lograron conseguir a nacionalidade española e acóllense a un programa de retorno do Ministerio de Traballo e Inmigración.

Programas de retorno
O programa de retorno, dirixido polo Ministerio, iniciouse en outubro de 2008, debido ao forte aumento da taxa de paro. No primeiro tramo da crise observouse que os estranxeiros resistían mellor á sangría do desemprego. Unha diferenza que se igualou e ata empeorou co transcurso da crise. De feito, na actualidade o paro azouta con máis intensidade ao colectivo inmigrante.

Dos cinco millóns de parados rexistrados no primeiro trimestre de 2011, un total de 1,1 millóns son estranxeiros. É dicir, o 32% da poboación activa inmigrante está en paro.

Por iso é polo que para moitos o programa de retorno sexa unha opción factible. A través del, o inmigrante pode capitalizar toda a prestación contributiva de desemprego, da que xerou o dereito. Antes de irse, recibe o 60% e unha vez estea instalado no país de orixe percibe o 40% restante. A condición é que se lle prohibe volver a territorio español durante un prazo mínimo de tres anos.

Desde o seu inicio e ata finais de 2010, o programa concedeu estas prestacións a máis de 20.000 persoas (segundo datos da DGII do programa APRE). O maior incremento produciuse o pasado exercicio cando se desenvolveron máis de 11.000 concesións.

Desde a Secretaría de Estado de Inmigración explican que estas cifras tan só refírense aos inmigrantes que adquiriron dereitos co servizo estatal de emprego, pero se deben multiplicar por todos os membros da familia que parten con el. Este aluvión de solicitudes deixou ao Ministerio sen fondos para manter as concesións de retornos, que tiveron que paralizarse no último trimestre do pasado ano.

En moitos casos, o Ministerio otorga axudas directas para a compra de billetes, aínda que non é o habitual. Segundo explica o departamento desta materia, cando tratan con familias formadas por moitos membros e o cabeza de familia tan só capitalizou 15.000 euros, o Goberno axúdalles a saír do país, xa que co diñeiro capitalizado non lles chegaría nin sequera para os billetes.

Aparte do programa de retorno do Ministerio de Traballo, diversas ONG tamén ofrecen plans de retorno, que contemplan axudas económicas e asesoramento.

Así mesmo, as comunidades autónomas adoitan traballar cos seus propios programas. É o caso, por exemplo, da Comunidade de Madrid. O goberno de Esperanza Aguirre ofrece orientación, tramitación dos documentos, billetes de avión e axudas económicas para levar a cabo un novo proxecto no país de orixe.

Iso si, a estes programas non se poden adherir os inmigrantes con nacionalidade española. Nin tampouco os inmigrantes que estiveron traballando na economía mergullada, porque non xeraron dereitos para cobrar o paro e, xa que logo, non poden capitalizalo.

A entrada de ilegais
Segundo a Secretaría de Estado de Inmigración, o estado de moitos inmigrantes que traballan en negro xera grandes dramas. Sobre todo hai moitos latinoamericanos nesta situación, segundo engade Inmigración.

Nalgunhas ocasións, estes inmigrantes non traballan con papeis, porque non os teñen: son inmigrantes ilegais.

Desde América do Sur, os inmigrantes non teñen máis remedio de entrar en avións coa intención de pasar aquí un período vacacional. Pero no Estreito rexístranse outras chegadas máis dramáticas. Tanto ao sur da península como ao arquipélago canario continúan chegando embarcacións de inmigrantes ilegais, as denominadas pateras.

Nos últimos anos rexistrouse un forte descenso destas chegadas. Os datos do Ministerio do Interior mostran que o arribo de embarcacións ás costas españolas reduciuse un 88% desde 2007, cando chegaban máis de 19.000 ilegais, ao 2010, ano na que a cifra situouse en 3.632 inmigrantes.

Aínda entran inmigrantes
O destino España segue atraendo a algunhas nacionalidades, aínda que a uns niveis moitos máis baixos que antes da crise. Iso si, a orixe destes estranxeiros desprazouse. Se antes viñan sobre todo desde América do Sur, agora entre os países emisores atópase Paquistán, Senegal, algúns países do Magreb, como Alxeria e Marrocos, e sobre todo China.

No entanto, os motivos de emigrar a España son moi distintos aos de antes. No momento previo á crise, o emprego era a principal causa, agora sono os negocios. É o caso dos chineses e os paquistanís. O colectivo chinés desenvolveu diversas actividades económicas, moitas delas independentes á hostalería. Moitos cidadáns chineses veñen para aproveitarse do mercado nacional e outros para traballar nos negocios chineses xa implantados.

De feito, en 2010 inaugurouse en Madrid a primeira sucursal de ICBC, a entidade máis grande do mundo por capacidade bolsista que casualmente é chinesa. A súa intención era atender aos seus nacionais e introducir o seu negocio de banca almacenista en compañías chinesas e españolas.

O caso paquistaní está máis centralizado en Cataluña e o motivo da súa emigración é tamén desenvolver unha actividade económica.