Inmigrantes: romper algúns tópicos

04-06-2011

WILLIAM CHISLETT é xornalista e escritor.


Ningún dos grandes países de Europa pasou como España en tan pouco tempo de ser país de emigración a ostentar a taxa de estranxeiros máis elevada, tanto no que se refire a poboación total como a poboación activa no mercado de traballo. E, en contra do que pensa moita xente, este fenómeno non ocorreu á conta da perda do emprego dos traballadores españois, especialmente os menos cualificados.

O fenómeno esta moi ben explicado e claramente escrito nun recente e interesante documento de Joan Elias, publicado pola área de estudos e análise económica da Caixa, que é de lectura obrigatoria para os que cren o contrario, en particular partidos xenófobos, como a Plataforma per Catalunya (PxC), que logrou 66.000 votos nas recentes eleccións municipais.

Entre 1998 e 2008 España absorbeu 4,5 dos 10 millóns de novos cidadáns estranxeiros residentes na Europea dos Quince, é dicir case a metade do total. A 1 de xaneiro de 2011, a poboación estranxeira residente en España representaba o 12,2% da poboación total (5,7 millóns de persoas) en comparación co millón escaso (923.879), o 2.3% en 2000. Cando Franco morreu en 1975 había só 165.000 estranxeiros residentes en España incluíndome a min.

O intenso fluxo migratorio coincide cun descenso do paro dos traballadores nacionais (unha taxa de só o 7% en 2007 en comparación co 21% hoxe), cun aumento das súas taxas de actividade e cunha elevación xeral dos seus salarios. De feito, a partir de finais dos anos noventa a carencia de traballadores autóctonos en determinados sectores de actividade e o avance de sectores intensivos en man de obra (o sector da construción, en particular) requiriron a incorporación de traballadores estranxeiros, pese ao aumento das taxas de actividade dos nativos.

A metade dos novos empregos creados entre 1995 e 2005 foron ocupados por estranxeiros, que pasaron de representar o 4% dos afiliados á Seguridade Social en 2001 a máis do 10.5% a finais de 2010.

A man de obra estranxeira dirixiuse a actividades xeralmente de baixo valor engadido, cubrindo postos de traballo de nivel e rango inferiores ao da poboación nacional e con contratos temporais.

Coas debidas cautelas pola dificultades de medición do fenómeno, Elias estimou que o crecemento medio da economía española entre 2000 e 2008, que foi do 3.3%, situaríase no 1,7% en ausencia de inmigración. A afluencia de estranxeiros contribuíu a reforzar o ciclo expansivo da economía española. Noutras palabras, se non existise a válvula da inmigración, as tensións do mercado do traballo serían elevadas, en termos de custos, e ata imposibilitarían o forte crecemento da economía española na primeira década deste século.

A poboación de orixe inmigrante tivo tamén un impacto positivo sobre o erario público, segundo outro informe da Caixa ("Inmigración e Estado de benestar en España" de Francisco Javier Moreno Fuentes e María Bruquetas Callejo). Os autores din que os datos dispoñibles mostran que o balance fiscal entre a súa contribución ao erario público e o custo das prestacións e servizos sociais que reciben resulta claramente favorable ás arcas do Estado. Non existe evidencia empírica algunha que apunte a unha relación entre o volume dos fluxos migratorios e a intensidade da protección social garantida. Noutras palabras, os inmigrantes buscan renda monetaria e elixen aquelas zonas onde as súas probabilidades de atopar traballo son maiores, e non onde existe un sistema de protección social máis xeneroso.

A outra cara da moeda é que desde o inicio da crise en España (2008) os inmigrantes leváronse a peor parte do axuste do mercado laboral, debido principalmente á distribución sectorial do seu emprego e tamén pola concentración do mesmo no ámbito dos contratos temporais. A taxa do desemprego dos inmigrantes alcanzou o 32% en marzo deste ano, 13 puntos porcentuais máis que a correspondente aos españois. Trátase da diferenza máis elevada dos países da UE, logo da pequena Estoniana, que en media se sitúa cerca do 9%.

A contratación temporal, que servira de canle para a rápida incorporación do numeroso continxente de inmigración ao longo dos anos de auxe da economía, no momento da crise converteuse na principal canle de axuste.

Obviamente, a altísima taxa de desemprego retardou a chegada de inmigrantes e a súa incorporación á vida laboral activa, e algúns miles xa en España están regresando aos seus países de orixe. Ata agora o número destas persoas é insignificante, entre outras razóns por non ser considerado un fracasado no seu país de orixe. Os inmigrantes desempregados están sobrevivindo como poden.

É máis que probable que o elevado paro estranxeiro con que se pechou a recesión económica perdure no tempo. Como ben conclúe Elias, "o ensanche do diferencial de taxas de paro entre estranxeiros e nacionais corre o perigo de converterse en crónico se non se adoptan accións encamiñadas a reequilibrar as desvantaxes que afrontan os colectivos de inmigrantes e evitar a formación de bolsas de desemprego-pobreza-marxinación."

Os estudantes de orixe inmigrante teñen unha probabilidade 2,1 veces maior de abandonar prematuramente os estudos que os seus compañeiros autóctonos.

Que tomen nota os políticos.