A depresión do inmigrante

(28/02/2011)

A depresión do inmigrante

Betiana Baglietto - venres 25 de febreiro de 2011


O psicólogo Angel Castro Vázquez analiza no seu libro SOS... Son inmigrante, a patoloxía coñecida como síndrome de Ulises.


"... e Ulises pasábase os días sentado nas rocas, á beira do mar, consumíndose a forza de choro, suspiros e penas, fixando os seus ollos no mar estéril, chorando, incansablemente..."

Con esta mesma cita da Odisea de Homero arrinca o seu libro SOS... Son inmigrante Angel Castro Vázquez, un psicólogo granadino preocupado por estudar os problemas sociais relacionados coa inmigración, un fenómeno que desde fai 15 anos converteu a España nun dos principais países receptores de xente en busca dun futuro máis prometedor para as súas vidas.

Ese horizonte de posibilidades co que se soña antes da partida, en moitísimos casos convértese nun pesadelo da que custa demasiado espertar. E de súpeto, como lle ocorreu a Ulises lonxe de casa, un día tras outro, as consultas dos médicos españois empezaron a recibir a xente alagada pola pena, a tristeza e o desamparo, pero acosada tamén por outros síntomas, como cadros de tensións moi fortes, dores de cabeza, malestar constante, falta de apetito e de desexo sexual. "A situación de tensión é tan grande que se volve insostible", explica Castro.

Foi o doutor Joseba Achotegui o primeiro en porlle nome a este mal. Logo de estudar os trastornos depresivos na poboación inmigrante, sobre todo dos "sen papeis", o doutor en Psicoloxía Clínica da Universidade de Barcelona, chamouno síndrome de Ulises.

España pasou en moi pouco tempo de ser unha terra de emigrantes a ter ao redor de catro millóns e medio de estranxeiros, e outros tantos en situación irregular. "É moi difícil aventurar unha cifra exacta porque non hai datos oficiais, pero ao redor dun 25 por cento desa poboación podería sufrir esta patoloxía", conta o autor do libro pensado para servir de apoio tanto a profesionais como pacientes. "É complicado, porque os sistemas de saúde non están do todo preparados para doenzas tan pouco comúns", reflexiona.

Como se aborda entón? O experto recomenda atención terapéutica, onde os afectados poidan falar, expresarse, desafogarse e soltar así un pouco a pena e ver as cousas boas que si teñen, e gañar confianza. Aínda que se o cadro xa inclúe síntomas físicos, os profesionais recetan tratamento con fármacos específicos. Desde os sistemas estatais, en moitos casos, o ideal, indica Castro, é axudar a que esa xente regrese á súa terra.

Aínda que máis aló da contención sanitaria, existen outros mecanismos de integración social que xeran contención e alivian a sensación de desarraigamento. "Depende moito da personalidade de cada un, obviamente os máis abertos téñeno máis fácil. Pero o ideal é tecer unhas boas redes sociais, ocupar o tempo libre, sentirse membro dalgún grupo, sempre sen perder de vista o gozar dos costumes propios do lugar de onde vimos", detalla o psicólogo granadino.

E é que entre o gueto e a integración total hai un punto intermedio onde achar o equilibrio que permita combinar ambas as experiencias. "Non é bo tampouco asimilar totalmente a cultura de acollida e borrar a de orixe. Moito mellor é incorporar aspectos do novo lugar pero mantendo referencias típicas da sociedade natal", asegura.

Claro que non todo depende do que chega, senón tamén da contorna que o recibe. O racismo, a discriminación, os prexuízos e os tópicos con respecto ao outro, ao estraño, seguen campando ás súas anchas nun mundo cada vez máis globalizado. Para Castro, é unha tarefa que leva tempo e que ten que partir desde a educación: "Hai que intentar erradicar a visión negativa asociada ao inmigrante e facilitar a súa acollida, facelos visibles. Convencernos de que nada malo vainos a pasar, senón que pola contra vai ser mellor para todos. Gústenos ou non, temos que aceptar que é así. Pero creo que iso sucederá a medida que pasen os anos, que vaian crecendo os fillos deses inmigrantes, e todo véxase con máis normalidade. Aínda estamos en coiros".

En SOS .... Son inmigrante, Anxo toma como exemplos da súa análise da patoloxía dous casos reais, os de Lebón L., un camerunés, e o de Klara G., unha ucraína, e relátaos con "unha linguaxe clara e sinxela, enfocada a dous colectivos: os estranxeiros que se poidan sentir identificados e os profesionais que traballan con eles".

A experiencia de Lebón é, di o autor, a máis triste, porque viaxara cunhas enormes expectativas que ao chegar non se cumpren. Conta a mentira que é crer que chegar a Melilla é pisar Europa, e aínda así, unha vez que logra entrar no vello continente, está moi lonxe do paraíso soñado, non atopa casa nin traballo e padece un gran cadro de tristeza. Klara, aínda que logra integrarse mellor e ten un traballo na Costa do Sol, sofre o desarraigamento e a penuria de ter á súa filla adolescente no seu país, algo que á súa vez lle axuda a sobreporse ás adversidades para poder traela con ela.

En ambos os casos súmase a barreira do idioma, algo que non afecta aos latinoamericanos que tamén chegaron en gran cantidade nos últimos anos, pero iso non os pon do todo a salvo. "O sentimento de desarraigamento é o mesmo. A vantaxe que temos os latinos é que somos máis emotivos, máis sentimentais, e por iso resúltanos máis fácil chorar e desafogarnos e abrirnos máis", analiza o psicólogo.

Douscentos millóns de persoas viven e traballan hoxe lonxe dos seus lugares de orixe. Moitas delas, choran en soidade a súa distancia. Como o fixo Ulises case no principio da historia, consómense a forza de choro, suspiros e penas, aínda que agora ao fixar os ollos no mar estéril, quizais atopen un consolo, e unha saída.



* SOS... Son inmigrante está publicado por Edicións Pirámide dentro da colección SOS... Psicoloxía Útil