O Plan B: 700 millóns desexan emigrar

O Plan B: 700 millóns desexan emigrar

MOISÉS NAÍM 21/02/2010

O 16% da poboación mundial en idade adulta quérese ir do seu país. Isto quere dicir que 700 millóns de persoas, máis que toda a poboación do continente americano, deixarían o seu país para sempre se tivesen os medios para facelo. Estes son os resultados dunha enquisa que levou a cabo a empresa Gallup en 135 países entre 2007 e 2009. Os investigadores de Gallup aclaran que estas respostas reflicten aspiracións máis que intencións, e que só unha fracción de quen desexan emigrar fano. Pero, en todo caso, as forzas que empuxan por centos de millóns de persoas a desexar abandonar a súa terra son o suficientemente potentes como para que, en moitos países, o como, cando e onde emigrar converteuse nun tema recorrente das conversacións cotiás.

Salvo en casos extremos, onde a guerra ou a carestía material fan que marcharse sexa a única forma de sobrevivir, a emigración non é para todos. En xeral, quen se aventuran a iniciar unha nova vida noutro país son os máis novos e educados. Só o 10% de quen soñan con emigrar ten máis de 35 anos, mentres que o 22% ten entre 15 e 34 anos. O 40% ten educación secundaria ou superior e só un 11% non terminou a secundaria. Pero o principal factor que define a quen desexarían mudarse a outro país é que teñen familiares e amigos que xa emigraron e con quen se manteñen en contacto. Gallup atopou que o 59% de quen responderon que lles gustaría emigrar teñen ou tiveron nos últimos cinco anos un familiar vivindo noutro país, mentres que só o 13% non ten a ninguén no exterior con quen poida contar.

"Cal é o teu Plan B?" é unha pregunta que en moitos países faise cunha tráxica naturalidade. Todos saben que o Plan B significa irse do país. En Venezuela, Guatemala, Nicaragua ou Ecuador, prepararse para a triste pero inevitable continxencia de ter que emigrar cando a xa precaria situación fágase invivible forma parte da experiencia da clase media. Aínda que a mala situación económica e a falta de oportunidades son fortes motivacións para emigrar, cada vez máis a inseguridade persoal -os frecuentísimos roubos, secuestros e asasinatos- convértese no detonante da decisión de abandonar a patria. "Estou disposto a non ter todo o que me gustaría ter", dime Arturo, un mozo profesional guatemalteco, "pero non quero vivir con medo de saír á rúa. Por iso funme". Elena, que é venezolana, enxeñeira industrial e a primeira persoa da súa familia que obtivo un título universitario, cóntame que decidiu emigrar despois de que a violasen... por segunda vez. "A primeira vez foi moi traumática, pero decidín que non lles daría o poder de cambiarme a vida. Mudeime de Maracaibo a Caracas. Un ano despois, saíndo do cine co meu noivo, fixéronnos un secuestro express; tivéronnos nun carro toda a noite obrigándonos a sacar diñeiro dos caixeiros automáticos, violáronme varias veces e ao meu noivo déronlle unha terrible malleira. Eran militares. Poucos días despois funme a Miami, onde sigo ilegal, traballo como camareira e vivo nun cuarto alugado. Non volverei máis nunca". Fai poucos días, Javier Aguirre, o adestrador da selección mexicana de fútbol, anunciou nunha entrevista que se iría do país porque vivir en México facíaselle intolerable debido á inseguridade.

Arturo, Elena e Javier Aguirre son o tipo de xente coa cal constrúese unha sociedade decente e próspera. Decidiron eles irse ou o seu país expulsounos? Non importa. O feito é que os seus respectivos países xa non contan co seu talento. E o que máis importa é que millóns como eles están pensado en irse, e que eses soños de emigración atenúan o seu compromiso coa súa nación e acurtan o seu horizonte temporal. Quen pensan en emigrar non teñen moitas razóns para ter proxectos de longo prazo nun lugar que quizais abandonen. Este é o empobrecedor proceso que transforma aos cidadáns dun país en meros habitantes do seu territorio. E cando un país ten máis habitantes que cidadáns, o seu futuro non pode ser bo.